Βασίλης Λιάκος
Π. Καθηγητής στην Κτηνιατρική Σχολή του Α.Π.Θ.
Μελισσοκομική Επιθεώρηση – Ιούλιος-Αύγουστος 2017, Τεύχος 254, σελ. 300
Μου έχει συμβεί αρκετές φορές στη ζωή μου να συναντηθώ με φίδια στο χώρο του μελισσοκομείου μου. Δύο φορές φοβήθηκα πραγματικά. Η πρώτη ήταν όταν σήκωσα ένα μελίσσι για να το μετακινήσω και αντίκρισα από κάτω ένα κουλουριασμένο φίδι, η δεύτερη ήταν τη στιγμή που άνοιξα μια στοίβα από άδεια πατώματα και πετάχτηκε από μέσα ένας τεράστιος ελαφιάτης. Ποτέ μου δεν δέχθηκα επίθεση και δεν είχα δαγκωθεί από φίδι μέχρι πέρσι τον Ιούλιο που με δάγκωσε μια μικρή οχιά. Όχι στο χώρο του μελισσοκομείου αλλά στον κήπο μου καθώς μάζευα φασολάκια. Είχα απλώσει το χέρι μου στις φασολιές και μάζευα τα φασολάκια που ήταν χαμηλά κοντά στο χώμα. Ξαφνικά ένοιωσα ένα δυνατό πόνο στο μικρό μου δάχτυλο, σα να μου είχαν καρφώσει πρόκα. Ευτυχώς φορούσα χοντρά γάντια κηπουρικής. Έβγαλα το γάντι για να ιδώ τι μου έχει συμβεί και αντίκρισα στο δάχτυλό μου δύο μικρές σταγόνες αίματος που απείχαν 6-7 χιλιοστά μεταξύ τους. Επειδή είχα καλή γνώση του πράγματος αντιλήφθηκα αμέσως ότι επρόκειτο για δάγκωμα οχιάς. Ψύχραιμα πάτησα το δάχτυλό μου κάτω από το σημείο του δαγκώματος, για να βγει όσο αίμα μπορούσε να βγει, μπήκα στο σπίτι και ξέπλυνα το δάχτυλό μου. Ενημέρωσα ήρεμα τη γυναίκα μου, ανεβήκαμε στο αυτοκίνητο και φύγαμε αμέσως για το κοντινότερο Κέντρο Υγείας της περιοχής μας στη Μηχανιώνα της Θεσσαλονίκης. Ανέφερα το περιστατικό στην υποδοχή, οι γιατροί μου έδωσαν άμεσα προτεραιότητα, έκαναν τις πρώτες αναγκαίες ενέργειες και στη συνέχεια με το ασθενοφόρο με έστειλαν στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο στη Θεσσαλονίκη. Τα συμπτώματά μου αρχικά ήταν ελαφρός πόνος, ελαφρό ερύθημα και οίδημα στο δάχτυλο μου. Το απόγευμα της ίδια ημέρας είχα ελαφρά διάρροια που σταμάτησε την ίδια ημέρα και ελαφρά αιμωδία στη στοματική κοιλότητα που διήρκησε μερικές ημέρες. Νοσηλεύθηκα στο νοσοκομείο για ένα εικοσιτετράωρο, μου χορηγήθηκε αμέσως αντιβίωση και αντιτετανικός ορός. Είχα συνεχή παρακολούθηση από γιατρούς και νοσηλευτές και κάθε έξι ώρες μου γινόταν αιματολογικές εξετάσεις. Την επόμενη ημέρα οι αιματολογικές εξετάσεις ήταν καλές και πήρα εξιτήριο. Δεν μου χορηγήθηκε αντιιοβόλος ορός επειδή τα συμπτώματά μου ήταν ελαφρά, πιθανότατα επειδή τα γάντια που φορούσα δεν επέτρεψαν έγχυση μεγάλης ποσότητας δηλητηρίου.
Επειδή το δάγκωμα της οχιάς είναι πάντα επικίνδυνο, έκρινα σκόπιμο να γράψω αυτό το άρθρο όχι για να αναφέρω την προσωπική μου εμπειρία, αλλά να παραθέσω την αναγκαία γνώση που πρέπει να έχει ο μελισσοκόμος και κάθε άνθρωπος που είναι σε συχνή επαφή με τη φύση και υπάρχει η πιθανότητα να δαγκωθεί από φίδι.
Τα φίδια είναι ωφέλιμα ζώα
Δεν γνωρίζω το γιατί, αλλά πιστεύω ότι ο άνθρωπος από πάντα ένοιωθε δέος για τα φίδια. Για τους περισσότερους ανθρώπους το όνομα τους είναι συνώνυμο με την έννοια του επικίνδυνου, του κακού και του αχάριστου, που επιτίθεται αναίτια στον άνθρωπο. Λαθεμένη άποψη που ξεκινά από τα προϊστορικά χρόνια και φτάνει μέχρι σήμερα. Φίδια έστειλε η Ήρα να σκοτώσουν τον Ηρακλή όταν ήταν ακόμη βρέφος, το φίδι ξεγέλασε την Εύα να προσφέρει στον Αδάμ το μήλο της γνώσης, για το αυγό του φιδιού μιλάμε στις μέρες μας, ακόμα κυκλοφορούν ένα σωρό ψεύτικες ιστορίες για φίδια που κυνηγούν και σκοτώνουν ανθρώπους. Στην πραγματικότητα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Ο απληροφόρητος, ο προκατειλημμένος και φοβισμένος άνθρωπος γίνεται ο κακός, επιτίθεται και σκοτώνει τα φίδια που προσπαθούν να ξεφύγουν, πιστεύοντας πως κάνει κάτι ωφέλιμο. Δυστυχώς δεν κάνει καλό αλλά κακό στο περιβάλλον και στον ίδιο του τον εαυτό. Τα φίδια είναι ωφέλιμα στη φύση και στον άνθρωπο. Στους πρώτους μήνες της ζωής τους τρέφονται με διάφορα επιζήμια για τον άνθρωπο έντομα, όπως προνύμφες και ενήλικα έντομα επιβλαβή στη γεωργία και την υγεία του ανθρώπου. Όταν μεγαλώσουν τρέφονται με τρωκτικά, κυρίως ποντίκια και αρουραίους. Υπολογίζεται ότι ένα φίδι για να τραφεί σκοτώνει σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του αρκετές εκατοντάδες ποντικών.
Τα φίδια δεν επιτίθενται στον άνθρωπο
Το φίδι όταν αντιληφθεί την παρουσία του ανθρώπου ή μεγαλόσωμων ζώων πανικοβάλλεται και προσπαθεί να διαφύγει και να κρυφτεί. Δεν έχει καμιά διάθεση να επιτεθεί ή να εμπλακεί σε μάχη χωρίς όφελος. Η φυγή και η απόκρυψη είναι το όπλο άμυνας του. Τα φίδια όμως ούτε ακούν ούτε βλέπουν καλά, αν από σύμπτωση ή από πρόθεση εγκλωβιστούν και βρεθούν αντιμέτωποι με τον άνθρωπο χωρίς να έχουν δυνατότητα διαφυγής, τότε προσπαθούν να τρομοκρατήσουν τον αντίπαλό τους. Ανορθώνουν το κεφάλι τους, το στρέφουν εναντίον του και βγάζουν ένα δυνατό και επαναλαμβανόμενο συριγμό. Αν ο άνθρωπος υποχωρήσει και δώσει δυνατότητα διαυγής στο φίδι αυτό θα φύγει. Το φίδι δεν δαγκώνει παρά μόνο αν βρεθεί πολύ κοντά στον άνθρωπο και νοιώσει ότι απειλείται η ζωή του.
Το φίδι μπορεί να γίνει επικίνδυνο
Από ατυχή σύμπτωση είναι δυνατό το φίδι να έρθει σε επαφή, να πατηθεί ή να πιαστεί με το χέρι από τον άνθρωπο (όπως συνέβει στη δική μου περίπτωση) και αμυνόμενο να δαγκώσει το θύμα του. Το δάγκωμα αυτό σε κάποιες περιπτώσεις είναι επικίνδυνο ή και πολύ επικίνδυνο. Είναι επικίνδυνο όταν το φίδι είναι δηλητηριώδες. Τα περισσότερα φίδια στην Ελλάδα δεν είναι δηλητηριώδη. Υπάρχουν όμως και κάποια είδη που με το δάγκωμα μπορούν να προκαλέσουν σημαντικά προβλήματα στο θύμα τους και σε σπάνιες περιπτώσεις και το θάνατο. Καλό είναι να γνωρίζουμε τα γνωρίσματα αυτών των φιδιών, τι προκαλούν και πώς να τα αντιμετωπίσουμε.
Δηλητηριώδη φίδια
Τα δηλητηριώδη φίδια κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες στα σωληνόγλυφα και τα οπισθόγλυφα. Τα σωληνόγλυφα διοχετεύουν το δηλητήριό τους στο θύμα με δύο μεγάλους «κυνόδοντες» που φέρουν στο μπροστινό μέρος της άνω σιαγώνας. Τα δόντια αυτά είναι κινητά, διπλωμένα στην άνω σιαγώνα, ξεδιπλώνονται και προβάλουν μόνο όταν το φίδι είναι έτοιμο να δαγκώσει (εικ.1α). Είναι κοίλα εσωτερικά, συνδέοντα με τον αδένα που παράγει το δηλητήριο, ο οποίος βρίσκεται στο κεφάλι του φιδιού. Το δηλητήριό τους είναι από επικίνδυνο μέχρι πολύ επικίνδυνο.
Τα οπισθόγλυφα διοχετεύουν το δηλητήριό τους με σταθερά δόντια που βρίσκονται στο πίσω μέρος της άνω σιαγόνας και το δηλητήριό τους δεν είναι πολύ επικίνδυνο (Εικ 1β).
Τα δηλητηριώδη φίδια της Ελλάδας
Στην Ελλάδα υπάρχουν επτά είδη φιδιών που έχουν δηλητήριο. Τα πέντε από αυτά ανήκουν…
Η συνέχεια στην έντυπη καθώς και στην ηλεκτρονική μορφή του περιοδικού
