Νίκος Παππάς
Βιολόγος
Πρώτα απ΄ όλα πρέπει να διευκρινίσουμε δύο έννοιες που εύκολα συγχέονται: Η μια είναι η έννοια της αξίας ενός φυτού και η δεύτερη της σημασίας του φυτού από μελισσοκομικής πλευράς φυσικά. Ένα φυτό που προσφέρει στις μέλισσες μεγάλες ποσότητες καλής ποιότητας νέκταρος έχει μεγάλη αξία. Η σημασία του σχετίζεται με την συχνότητα που συναντάται το φυτό αυτό, είτε ως αυτοφυές ή σαν καλλιεργούμενο από τον άνθρωπο. Γίνεται έτσι φανερό ότι ένα φυτό με μεγάλη μελισσοκομική αξία μπορεί να μη συναντάται σε αξιόλογες εκτάσεις κι έτσι να μην έχει πρακτικά κανένα θετικό αποτέλεσμα για τη μελισσοκομία μιας χώρας ή μιας περιοχής, δηλαδή να μην έχει μελισσοκομική σημασία, ενώ ένα φυτό με μέτρια ή μικρή μελισσοκομική αξία να έχει αντίθετα μεγάλη μελισσοκομική σημασία γιατί οι εκτάσεις που καλύπτει είναι αξιόλογα μεγάλες. Ο ευκάλυπτος για παράδειγμα έχει μεγάλη μελισσοκομική αξία, όμως για τη χώρα μας δεν έχει μελισσοκομική σημασία διότι δεν υπάρχει σε μεγάλες εκτάσεις.
Από τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι το ιδανικότερο είναι να έχουμε μεγάλες εκτάσεις με φυτά μεγάλης μελισσοκομικής αξίας, όπως είναι για παράδειγμα τo πεύκo.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι αξιολόγησης των μελισσοκομικών φυτών. Παρακάτω θα αναφέρουμε τέσσερις από αυτούς. Πρέπει να επισημάνουμε ήδη από την αρχή ότι κανένας από τους τρόπους αυτούς από μόνος του δεν μπορεί να δώσει αξιόπιστες πληροφορίες για ένα φυτό, αλλά όλοι αυτοί αλληλοσυμπληρώνονται.
1.Το ζύγισμα των μελισσιών. Παρακολουθούμε και καταγράφουμε τις διακυμάνσεις του βάρους των μελισσιών σε καθημερινή βάση αφού τα μελίσσια έχουν μεταφερθεί σε κάποια ανθοφορία που θέλουμε να αξιολογήσουμε. Στο τέλος ζυγίζεται το μέλι που παίρνουμε στον τρύγο.
Το μειονέκτημα της μεθόδου είναι ότι δεν μπορεί κανείς να γνωρίζει αν η αύξηση του βάρους που δείχνει η ζυγαριά προέρχεται από το νέκταρ που φέρνουν οι μέλισσες στη κυψέλη, από τη γύρη ή από το ίδιο το μελίσσι καθώς αυξάνει ο πληθυσμός του. Εκτός αυτού προβλήματα δημιουργούνται και όταν στην συγκεκριμένη περιοχή ανθίζουν ταυτόχρονα περισσότερα από ένα μελισσοκομικά φυτά. Για να είναι τα αποτελέσματα πιο κοντά στη πραγματικότητα πρέπει να ληφθεί υπόψη η έκταση της βλάστησης καθώς και ο αριθμός των μελισσιών που υπάρχουν στην περιοχή κατά τη χρονική διάρκεια των μετρήσεων.
2. Ανάλυση γυρεοκόκκων στο μέλι. Η μέθοδος αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι κατά τη συλλογή του νέκταρος και την αποθήκευση στα κελιά των κηρηθρών μετά την σχετική επεξεργασία από τις μέλισσες, παραμένει σ΄ αυτό ένα αριθμός γυρεοκκόκων από το φυτό προέλευσής του. Η μέτρηση των γυρεοκκόκων γίνεται στο μικροσκόπιο. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η γνώση της μορφολογίας των γυρεοκκόκων, γίνεται δηλαδή μόνο από ειδικούς.
Αν και η μέθοδος αυτή έχει μεγάλα προβλήματα μπορεί να χρησιμοποιηθεί βοηθητικά όταν θέλουμε να καθορίσουμε τις ποσότητες μελιού που προέρχονται από διάφορα φυτά όταν η ανθοφορία τους συμπίπτει. Οι δυσκολίες οφείλονται στο γεγονός ότι ο αριθμός των γυρεοκκόκων που τελικά μένουν στο μέλι διαφέρουν από φυτό σε φυτό. Τα τελευταία πολλά χρόνια έχουν γίνει μεγάλες προσπάθειες, ιδιαίτερα από το εργαστήριο Μελισσοκομίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, και έχουν καταρτιστεί λίστες που δίνουν αυτή σχέση μεταξύ αριθμού γυρεοκκόκων και μελιού. Έτσι γνωρίζουμε ότι η καστανιά έχει στο μέλι της πάρα πολλούς γυρεοκκόκους αντίθετα πολλοί λίγοι θα είναι οι γυρεόκκοκοι από πορτοκαλιά ή από βαμβάκι στην ίδια ποσότητα μελιού.
Η γυρεσκοπική ανάλυση βοηθάει πάρα πολύ όταν θέλουμε να προσδιορίσουμε τον τόπο προέλευσης ενός μελιού, ιδιαίτερα όταν θέλουμε να διαπιστώσουμε αν το μέλι είναι εισαγόμενο ή ελληνικής παραγωγής.
Εδώ, για να αποφευχθούν παρανοήσεις, πρέπει να έχουμε υπ ΄ όψη μας ότι είναι δυνατόν νε βρεθούν γυρεόκκοκοι που κανονικά δεν θα έπρεπε, όταν τα μελίσσια βρέθηκαν κοντά σε βοτανικούς κήπους όπου υπάρχουν φυτά από άλλες περιοχές του κόσμου ή ακόμα (σπάνιο βέβαια για μας) αν τροφοδοτήθηκαν τα μελίσσια με τροφές που περιείχαν γύρη από άλλες χώρες.
3. Μέτρηση του νέκταρος στο άνθος. Με τη μέθοδο αυτή γίνεται μέτρηση του παραγόμενου νέκταρος ενός άνθους για 24 ώρες. Το άνθος είναι προστατευμένο από επισκέψεις μελισσών και άλλων εντόμων.
Είναι αναγκαίο να γίνουν πολλές τέτοιες μετρήσεις γιατί έχουν διαπιστωθεί μεγάλες διακυμάνσεις στις εκκρίσεις νέκταρος από το ίδιο φυτό. Εκτός αυτού πρέπει να μετρηθεί η πυκνότητα του νέκταρος καθώς και η περιεκτικότητά του σε ζάχαρα. Από μόνη της η απόλυτη τιμή των ζαχάρων δεν αρκεί για να μας δώσει την μελισσοκομική αξία ενός φυτού, γιατί μπορεί η ίδια ποσότητα ζαχάρων να βρίσκεται σε αραιό διάλυμα οπότε οι μέλισσες είναι υποχρεωμένες να μεταφέρουν και το νερό που μπορεί να τους είναι περιττό. Ή να βρίσκονται σε μεγάλη πυκνότητα οπότε η αξία του νέκταρος είναι μεγάλη.
Βέβαια δεν αρκεί η μέτρηση και η αξιολόγηση ενός άνθους μόνο για να βγουν συμπεράσματα για το συγκεκριμένο φυτό, αλλά έχει σημασία ο αριθμός των ανθέων που φέρει κάθε φυτό ή ακόμη πόσα άνθη αναλογούν σε μια μονάδα μέτρησης επιφάνειας π.χ. ενός εκταρίου.
4. Παρατήρηση και καταμέτρηση των επισκέψεων των μελισσών. Οι μέλισσες “πετούν” στα άνθη όταν υπάρχει κάτι να πάρουν. Όταν δεν είναι δυνατό να πάρουν κάτι λόγω π.χ. της κατασκευής του άνθους οι μέλισσες γρήγορα το “αντιλαμβάνονται” και δεν ξαναπετούν στο ίδιο άνθος. Η παρατήρηση γίνεται συνήθως σε μια έκταση ενός τετραγωνικού μέτρου, όπου σημειώνεται ο αριθμός των μελισσών που συγχρόνως ροφούν το νέκταρ και συγκρίνεται με ένα άλλο φυτό σχεδόν ταυτόχρονα και με το ίδιο τρόπο. Εκτός αυτού σημειώνεται και ο χρόνος παραμονής της μέλισσας σε ένα άνθος. Έτσι μπορούμε να πούμε αν η επίσκεψη των μελισσών είναι εντατική, μέτρια ή μικρή.
Με τις μεθόδους αυτές μπορεί κανείς να αξιολογήσει τα μελισσοκομικά φυτά χωρίς να προσπερνάμε το γεγονός ότι μια σημαντική πηγή πληροφοριών αποτελούν οι ίδιοι οι μελισσοκόμοι. Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι οι Έλληνες μελισσοκόμοι διαθέτουν μια αξιόλογοι γνώση μελισσοκομικών φυτών της Ελλάδος που αρχίζει από την ονομασία του φυτού, τις περιοχές που φυεται, τις συνθήκες που πρέπει να επικρατούν για νεκταροέκκριση μέχρι και τις αποδόσεις που μπορεί κανείς να πάρει. Αν κάποιος ήθελε ν΄ ασχοληθεί με το θέμα αυτό θα έπρεπε κατά τη γνώμη μου να άρχιζε αξιοποιώντας τις πολύτιμες γνώσεις των μελισσοκόμων. Πρέπει να βρει τους κατάλληλους μελισσοκόμους και θα τους βρει μεταξύ των μεγαλυτέρων σε ηλικία και μεγαλύτερη εμπειρία.
Κλείνοντας θα ήθελα να τονίσω κάτι που και στην αρχή έχει αναφερθεί ότι δηλαδή καμία από τις μεθόδους που αναφέρθηκαν είναι ικανή από μόνη της να μας δώσει ικανοποιητικά στοιχεία, όλες μαζί όμως συμπληρώνοντας η μία την άλλη μας δίνουν τόσες πληροφορίες ώστε να μπορούμε να αξιολογήσουμε τα μελισσοκομικά φυτά.
Απορίες και διευκρινίσεις σχετικά με το άρθρο ή με όποιο άλλο θέμα θέλετε πατήστε εδώ.
Για την κατάρτισή σας,
επιλέξτε πηγές πληροφόρησης με επιστημονικά τεκμηριωμένη γνώση.
