Μέλι από ελαιοκράμβη – Χρ. Τανανάκη

Τανανάκη Χρύσα
Εργαστήριο Μελισσοκομίας –Σηροτροφίας Α.Π.Θ.
tananaki@agro.auth.gr
Περιοδικό Μελισσοκομική Επιθεώρηση
Τεύχος Ιανουαρίου Φεβρουαρίου 2016 σελ 15

Η ελαιοκράμβη καλλιεργείται σε πολλές χώρες για την παραγωγή των σπόρων που χρησιμοποιούνται για την εξαγωγή ελαίου. Παράλληλα αποτελεί ένα ιδιαίτερα ελκυστικό φυτό για τις μέλισσες προσφέροντας νέκταρ και γύρη. Βασικό είδος από το οποίο παράγεται μέλι ελαιοκράμβης είναι το Brassica napus, ενώ σε βόρειες χώρες, όπως η Σουηδία, καλλιεργείται το Brassica rapa. Σε παγκόσμια κλίμακα, κύριες χώρες καλλιέργειας της ελαιοκράμβης είναι αυτές της Βόρειας Αμερικής και η Κίνα. Αν και στις περισσότερες περιπτώσεις το μέλι ελαιοκράμβης διακινείται ως μίγμα με άλλα μέλια, εντούτοις αρκετές φορές παράγεται και ως αμιγές. Χαρακτηριστικό αυτού του είδους μελιού είναι η γρήγορη κρυστάλλωση, που μερικές φορές έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία μικρών κρυστάλλων γι΄αυτό και χρησιμoποιείται και για την στοχευμένη κρυστάλλωση ορισμένων μελιών και είναι γνωστό ως “εκκινητής κρυστάλλωσης” (crystallisation starter). Το χαρακτηριστικό της ταχείας κρυστάλλωσης όμως σε χώρες με καταναλωτικό κοινό στο οποίο δεν αρέσει το στερεοποιημένο μέλι, αποτελεί μειονέκτημα αυτού του είδους μελιού.

Η ελαικράμβη (Brassica spp) είναι ένα ετήσιο φυτό που ανήκει στην οικογένεια Brassicaceae. Το ύψος του φυτού μπορεί να κυμανθεί ανάλογα με την ποικιλία από 50 cm έως 2 m. Πρόκειται για φυτό με επιμήκη βαθύ ριζικό σύστημα με των αριθμό των πλάγιων βλαστών του να εξαρτάται από το είδος, τις περιβαλλοντικές συνθήκες και την πυκνότητα φύτευσης. Τα φύλλα του είναι σκούρα πράσινα, λογχοειδή, έμμισχα και ο αριθμός τους ανά βλαστό κυμαίνεται από 5 – 40. Τα άνθη του είναι χρυσοκίτρινα και διατάσσονται σε ταξιανθίες. Η σπορά της ελαιοκράμβης πραγματοποιείται τέλος Φθινοπώρου με αρχές Χειμώνα, ενώ η ανθοφορία του φυτού γίνεται σταδιακά, ξεκινώντας από τα μέσα Απριλίου με αρχές Μαίου και διαρκώντας 2-5 εβδομάδες, δίνοντας όμορφα κίτρινα τοπία. Μετά την ωρίμανση των καρπών συλλέγονται σφαιρικοί καφέ σπόροι (εικ. 1). Οι πρώτες μαρτυρίες για την καλλιέργεια του φυτού ξεκινούν από την Ινδία, από όπου και αργότερα αυτή μεταφέρθηκε σε Κίνα και Ιαπωνία. Σήμερα καλλιεργείται κυρίως στην Ινδία, Κίνα, Αυστραλία, Ευρώπη και Καναδά για την συλλογή των σπόρων της που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή βιοκαύσιμου, βρώσιμων ελαίων και ζωοτροφών. Η αυξητική καλλιεργητική τάση διαπιστώνεται και από τα στοιχεία του FAO, ο οποίος αναφέρει αύξηση της παραγωγής σπόρων ελαιοκράμβης από 36 εκ. τόνους για τα έτη 2003-2004 σε 58,4 εκ. τόνους για τα έτη 2010-2011.

Από μελισσοκομική άποψη θεωρείται ένα καλό μελισσοκομικό φυτό που προσφέρει στις μέλισσες όχι μόνο νέκταρ αλλά και γύρη, γι’ αυτό και οι μελισσοκόμοι που μεταφέρουν τα μελίσσια τους την περίοδο της ανθοφορίας, που για την Β. Ελλάδα συμπίπτει με τις μεγάλες απαιτήσεις των αναπτυσσόμενων μελισσιών, επιτυγχάνουν γρήγορη ανάπτυξη. αλλά και την δυνατότητα συλλογής μελιού. Οι υψηλές ποσότητες γύρης που συλλέγουν οι μέλισσες σε συνδυασμό με το υψηλό πρωτεϊνικό (25%) και λιπιδικό (7.5%) της όπως αυτό αποδείχθηκε σε έρευνα του Εργαστηρίου Μελισσοκομίας, ερμηνεύει σε σημαντικό βαθμό την ταχεία ανάπτυξη των μελισσιών που παραμένων σε καλλιέργειες ελαιοκράμβης κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας της. Επιπλέον λόγω της υψηλής νεκτραροέκκρισης οι μέλισσες παρουσιάζουν έντονη τάση για κτίσιμο κηρηθρών. Όσον αφορά την ίδια την καλλιέργεια, έρευνες έχουν δείξει ότι η συμμετοχή των μελισσών στην επικονίαση της ελαιοκράμβης συμβάλλει στην παραγωγή καλύτερης ποιότητας σπόρων με υψηλότερη ελαιοπεριεκτικότητα. Ειδικότερα έχει βρεθεί ότι τρία μελίσσια ανά 10 στρέμματα καλλιέργειας αυξάνουν την απόδοση σε έλαιο κατά 46%. Ορισμένες φορές οι καλλιέργειες ψεκάζονται με πυρεθρενοειδή με αποτέλεσμα οι μελισσοκόμοι να διαμαρτύρονται για απώλειες μελισσών. Ένας άλλος προβληματισμός που αφορά την καλλιέργεια ελαιοκράμβης είναι η χρήση μεταλλαγμένων σπόρων, ανησυχία που ενισχύεται από το γεγονός ότι η κύρια χρήση της είναι η παραγωγή βιοκαύσιμου και όχι εδώδιμων προιόντων. Αν και επίσημα στην Ελλάδα απαγορεύεται η καλλιέργεια τροποποιημένης ελαιοκράμβης, εντούτοις ήδη από το 2007 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τη δεκαετή διάθεση στην αγορά τριών ποικιλιών ελαιοκράμβης, γνωστών ως Ms8, Rf3 και Ms8xRf3, που έχουν υποστεί γενετική τροποποίηση ως ζωοτροφές ή για βιομηχανική χρήση, αλλά όχι την καλλιέργεια ή χρήση της για παραγωγή τροφίμων. Στα πλαίσια τέτοιων αποφάσεων κανείς δεν είναι σίγουρος για τους διακινούμενους σπόρους, καθώς και για τις επιπτώσεις των καλλιεργούμενων φυτών στη ζωή των μελισσών και στην παραγωγή μελισσοκομικών προϊόντων.

Το μέλι από ελαιοκράμβη είναι πολύ ανοιχτόχρωμο παρουσιάζοντας πολύ μικρές τιμές χρώματος (20 – 34.3 mmPfund). Η ηλεκτρική του αγωγιμότητα είναι πολύ χαμηλότερη (Μ.Ο. = 0,19 mS/cm) από την μέγιστη οριακή τιμή των ανθόμελων (0,8 mS/cm), ενώ χαρακτηριστικό του είναι η πολύ υψηλές τιμές γλυκόζης, που τις περισσότερες φορές είναι υψηλότερες από την περιεκτικότητα σε φρουκτόζη. Η συγκριτική αυτή σχέση μεταξύ γλυκόζης και φρουκτόζης στο μέλι ελαιοκράμβης έχει ως αποτέλεσμα αυτό να παρουσιάζει υψηλό ρυθμό κρυστάλλωσης. Όσον αφορά το μικροσκοπικό προφίλ αυτού του είδους μελιού στις περισσότερες περιπτώσεις εμφανίζει πληθώρα γυρεοκόκκων ελαιοκράμβης (εικ. 2),

γεγονός που αποδεικνύεται και από τις υψηλές τιμές που προσδιορίστηκαν σε ευρωπαϊκά μέλια αυτού του είδους (πιν. 1). Aν και το μέλι ελαιοκράμβης παρουσιάζει γενικά χαμηλές συγκεντρώσεις μεταλλικών στοιχείων, εντούτοις περιέχει υψηλές συγκεντρώσεις ασβεστίου (Ca). Όσον αφορά τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του, είναι ανοιχτόχρωμο και όταν κρυσταλλώσει το χρώμα του γίνεται σχεδόν άσπρο (εικ. 3). Είναι μέτριας οσμής και γλυκύτητας με άρωμα φρούτων, λαχανικών και λουλουδιών. Παρουσιάζει έντονη τάση για κρυστάλλωση, η οποία μερικές φορές ξεκινά από την κυψέλη, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολη η εξαγωγή του από τις κηρήθρες. Αρκετές φορές κρυσταλλώνει με την μορφή των πολύ μικρών κρυστάλλων ώστε να παρουσιάζει οργανοληπτικά χαρακτηριστικά μικροκρυσταλλωμένου μελιού.

Πίνακας 1: Φυσικοχημικά χαρακτηριστικά ευρωπαϊκού μελιού από ελαικοκράμβη

*SD: τυπική απόκλιση

Σημείωση:Τα μέλια συλλέχθηκαν από Γαλλία, Ελβετία, Γερμανία, Φιλανδία, Ολλανδία, Βέλγιο

Βιβλιογραφία

COM(2006) 78. Απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σχετικά με τη διάθεση στην αγορά, σύμφωνα με την οδηγία 2001/18/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, προϊόντων ελαιοκράμβης (Brassica napus L., σειρές Ms8, Rf3 και Ms8xRf3) που έχουν υποστεί γενετική τροποποίηση ώστε να αποκτήσουν ανοχή στο ζιζανιοκτόνο γλυφοσινικό αμμώνιο.

Madejczyk Μ, Baralkiewicz D. (2008). Characterization of Polish rape and honeydew honey according to their mineral contents using ICP-MS and F-AAS/AES Analytica Chimica Acta 617:11–17.

Persano Oddo L., Piro R. (2008). Main European unifloral honeys: descriptive sheets, Apidologie 35: S38–S81.

Sabbahi R., De Oliveira D., Marceau J. (2005). Influence of Honey Bee (Hymenoptera: Apidae) Density on the Production of Canola (Crucifera: Brassicacae), Journal of Economic Entomology, 98(2): 367-372.

Απορίες και διευκρινίσεις σχετικά με το άρθρο ή με όποιο άλλο θέμα θέλετε πατήστε εδώ.

Για την κατάρτισή σας,
επιλέξτε πηγές πληροφόρησης με επιστημονικά τεκμηριωμένη γνώση