Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΩΝ ΤΩΝ ΠΕΥΚΩΝ ΠΕΡΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΕ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ

Γούναρη Σοφία Θρασυβούλου Ανδρέας Γκόρας Γιώργος Τανανάκη Χρυσούλα

Στόχος του άρθρου είναι να ενημέρωσει και να θυμίσει σε κάποιους μία σοβαρή κρίση, που πέρασε ο κλάδος της Μελισσοκομίας, πριν 15 χρόνια σχετικά με τους εμβολιασμούς των πεύκων με το Marchalina hellenica, αλλά και να δώσει μια ολοκληρωμένη εικονα για τις συστάσεις των επιστημονων προς το ΥπΑΑΤ.

Το γεγονός: Από το 1996 έως το 2000 έγινε εκτεταμένη και ταυτόχρονη σε όλη την Ελλάδα διασπορά του Marchalina hellenica σε δασικές και αστικές περιοχές, από συνεργεία μελισσοκόμων χρηματοδοτούμενα από ευρωπαϊκά κονδύλια μέσω του ΥπΑΑΤ. Χωρίς μελέτη, χωρίς συνεργασία με τις δασικές υπηρεσίες, ανεξέλεγκτα και στην τύχη.
Με το τέλος του προγράμματος αρχίζουν οι αντιδράσεις από πολίτες, περιβαλλοντικούς φορείς, ερευνητικούς φορείς, δημόσιους και ιδιωτικούς. Αντιδράσεις που τα ΜΜΕ «δοξάζουν» και πολλαπλασιάζουν, όπως ξέρουν να κάνουν (αποκόμματα εφημερίδων).

Το διακύβευμα ήταν ότι το Marchalina hellenica προκαλεί ξήρανση των πεύκων και καταστροφή των πευκοδασών. Δήμαρχοι (Αγ. Στέφανος, Κηφισιά), περιβαλλοντικές οργανώσεις (Φιλοδασική, Εταιρεία Προστασίας της Φύσης) και επιστημονικοί φορείς (Μπενάκειο, Δημόκριτος) διοργάνωσαν Ημερίδες, όπου οι «ειδικοί επιστήμονες» ανέλυαν και αποδείκνυαν το πως το έντομο προκαλεί την ξήρανση των πεύκων. Σχεδόν όλοι δεν ήξεραν τίποτα για το Marchalina hellenica, την βιολογία του, το πως τρέφεται, παρ’όλα αυτά έπειθαν τους πολίτες για τα αίτια της «καταστροφής».

Σε κάποιες από αυτές τις Ημερίδες είμασταν παρόντες (όταν το μαθαίναμε…), όχι για να υπερασπιστούμε το Marchalina hellenica τόσο, όσο για να ενημερώσουμε για τα πραγματικά δεδομένα που υπάρχουν τα τελευταία 100 χρόνια και για να αποδείξουμε ότι η ημιμάθεια δημιουργεί «τέρατα» πολύ χειρότερα από την άγνοια.

Σ’ αυτή την κατάσταση το ΥπΑΑΤ ξάφνιασε ευχάριστα, καλώντας σε σύσκεψη, το Νοέμβριο του 2004 στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ), επιστήμονες από όλα τα σχετικά επιστημονικά πεδία, δασολόγους, περιβαλλοντολόγους, εντομολόγους, φυτοπαθολόγους, αλλά και εκπρόσωπους των μελισσοκόμων. Το θέμα της σύσκεψης ήταν συγκεκριμένα «Αντιμετώπιση του προβλήματος νέκρωσης των πεύκων από το έντομο Marchalina hellenica» και το δεδομένο ήταν ότι το Υπουργείο θα χρηματοδοτούσε μία τέτοια προσπάθεια.

Συγκεκριμένα συμμετείχαν οι Μαραβέγιας πρόεδρος του ΕΘΙΑΓΕ (ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ), Τσιτσιπής πρόεδρος του επιστημονικού συμβουλίου του ΕΘΙΑΓΕ, Μπακανδρίτσος Δ/ντής του Ινστ. Κτηνιατρικών Ερευνών (ΙΚΕΑ), Γούναρη, ερευνήτρια του ΙΚΕΑ, Μπόσκος, Δ/ντής του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης (ΙΔΕΘ), Θρασυβούλου, καθηγητής ΑΠΘ, Εμμανουήλ, καθηγητής ΓΠΑ, Πετράκης, ερευνητής ΙΜΔΟ, Μπενίδης, Γεν. Δ/ντής Δασών, Ελευθερίου, σύμβουλος του υφυπουργού Χατζημιχάλη, Γκουλιαδίτη, γεωπόνος, εκπρόσωπος ΠΑΣΕΓΕΣ, Πετειναράκης, ερευνητής Κ.Υ. ΕΘΙΑΓΕ, Τσόπελας, ερευνητής του ΙΜΔΟ, Καλαπανίδα, ερευνήτρια ΙΔΕΘ, Αβτζής, καθηγητής ΤΕΙ Δράμας, Ραδόγλου, Ερευνήτρια ΙΔΕΘ και οι μελισσοκόμοι Κράγιας, πρόεδρος της ΟΜΣΕ και Φραγκάκης μελισσοκόμος μέλος ΟΜΣΕ.  

Το αποτέλεσμα της σύσκεψης, όπως αποτυπώθηκε στα πρακτικά, ήταν ότι οι βιβλιογραφικές πηγές αλλά και τα αποτελέσματα της έρευνας των ερευνητών, που ασχολήθηκαν και ασχολούνται με το θέμα, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι δεν στοιχειοθετείτε η επικινδυνότητα του Marchalina hellenica, πόσο δεν μάλλον δεν αποδεικνύεται ότι είναι υπεύθυνο για τις ξηράνσεις των πεύκων.

Παρ’ όλα αυτά για χάρη της επιστήμης αποφασίστηκε να διερευνηθεί η επίδραση του παρασιτισμού του Marchalina hellenica κυρίως και ειδικά σε συστάδες πεύκων ή απομονωμένους πληθυσμούς δέντρων που ζουν σε καθεστώς καταπόνησης (στρες). Η πρόταση έγινε δεκτή από όλους τους παρευρισκόμενους και καταρτίστηκε ερευνητικό πρόγραμμα με τίτλο «Διερεύνηση του ρόλου του εντόμου Marchalina hellenica στη νέκρωση ατόμων Pinus halepensis L, σε συνδυασμό και με άλλους βιοτικούς και αβιοτικούς παράγοντες», σε συνεργασία του Τμήματος Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος, του ΤΕΙ Καβάλας, του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών Αθηνών, του Ινστ. Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και του Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης. Το πρόγραμμα κατατέθηκε στο Υπουργείο, μεσολάβησαν εκλογές (!!) και τελικά αγνοήθηκε.  

Τελικά αποτέλεσμα των συνεχιζόμενων αντιδράσεων ήταν:

1. Το 2005 να εγκριθούν κατ’ εξαίρεση φυτοπροστατευτικά σκεύασματα για τον ψεκασμό των πεύκων, ακόμη και μέσα στον αστικό ιστό (πάρκα, πλατείες) για την καταπολέμηση του Marchalina hellenica
2. Το Marchalina hellenica μετά από πίεση της Φιλοδασικής Αθηνών να μπει στον διεθνή κατάλογο των εντόμων καραντίνας, των εντόμων δηλαδή που θεωρούνται επικίνδυνα.
3. Ο κόσμος, στην Αθήνα τουλάχιστον, να αντιμετωπίζει τους μελισσοκόμους και το πευκόμελο με σκεπτικισμό.
4. Να δυσφημιστεί το πευκόμελο ως προϊόν το οποίο παράγεται από απορρίμματα παρασίτων εντόμων που ξηραίνουν τα πεύκα.
5. Τελικά να εκδοθούν δύο αποφάσεις, η υπ’ αριθμό 93926/1741/27.05.2005, η οποία απαγορεύει τη διασπορά του Marchalina hellenica, αφορά όμως αποκλειστικά στο Νομό Αττικής. Και 3 χρόνια μετά, που οι αντιδράσεις ακόμη καλά κρατούν (8 χρόνια μετά τη λήξη των εμβολιασμών!!!) την απόφαση υπ’ αριθμό 96817/3130/12-08-2008, που αφορά στους εμβολιασμούς σε αρχαιολογικούς χώρους, περιαστικά δάση, πάρκα, άλση, δρυμούς και περιοχές NATURA της χώρας.

  Από τότε μέχρι τώρα: Τα πράγματα σιγά – σιγά ησύχασαν και το θέμα λίγο πολύ ξεχάστηκε. Άλλωστε η κατάσταση στα πάρκα και στα άλση βελτιώθηκε, αφού όλοι οι Δήμοι με ψεκασμούς ή εναλλακτικά μέσα, περιόρισαν την βαμβακάδα στα πεύκα. Στον δε Υμηττό, στην Πάρνηθα ή στην Πεντέλη η ξηρασία των επόμενων χρόνων και οι επανειλημμένες φωτιές «ισορρόπησαν» την κατάσταση. Η απαγόρευση των εμβολιασμών των πεύκων περιορίστηκε στην απόφαση για το Νομό Αττικής, τους αρχαιολογικούς χώρους, τα πάρκα και τους εθνικούς δρυμούς.

Οι εμβολιασμοί σταμάτησαν; Όχι φυσικά! Εάν ένας μελισσοκόμος ήθελε μπορούσε να μεταφέρει το έντομο σε περιοχές, που θα βοηθούσαν τα μελίσσια του, αναλαμβάνοντας τα έξοδα και τον κόπο. Ήσυχα και απλά… Το τώρα: Τα τελευταία χρόνια, με αποκορύφωμα τον φετινό Αύγουστο, χάσαμε, σαν άνθρωποι και σαν μελισσοκόμοι πολλά στρέμματα παραγωγικού πευκοδάσους. Ζητήθηκε λοιπόν, ειδικά για την περίπτωση της Β. Εύβοιας, από τους επιστήμονες του κλάδου να καταθέσουν προτάσεις για την βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης. Ανάμεσα στις προτάσεις που κατατέθηκαν, και μπορείτε να τις διαβάσετε στην σελ. 350 του περιοδικού, και με δεδομένο ότι το θέμα μπήκε, στη συνάντηση με το ΥπΑΑΤ, είναι η παρακάτω:

Η πρόταση αυτή στηρίχθηκε στο ακόλουθο σκεπτικό:

Εάν το ΥπΑΑΤ χρηματοδοτήσει, τη διασπορά του Marchalina hellenica στα πευκοδάση της Αττικής, καθώς αυτά αφορά η απόφαση 93926/1741/27.05.2005 (εικ 1), που δεν έχουν καεί, μπορείτε να φανταστείτε τι θα αντιμετωπίσει ο Μελισσοκομικός κλάδος, δεδομένου της κατάστασης που επικράτησε στο παρελθόν;

Ακόμη και στην περίπτωση που χρηματοδοτηθεί μία τέτοια κίνηση, πιστεύει κανείς ότι ο κλάδος θα μπορέσει να διαχειριστεί την αντίδραση που θα ξεσπάσει; Όχι μόνο απέναντι στους παραγωγούς, αλλά και στα προϊόντα της μέλισσας και κυρίως το πευκόμελο; Μόνο να γίνει γνωστό ότι οι μελισσοκόμοι ζητούν να χρηματοδοτηθούν για να διασπείρουν το Marchalina hellenica στα πεύκα της Αττικής, θα αποτελέσει «βούτυρο στο ψωμί» του κάθε «ευαισθητοποιημένου» «πολίτη» ή θεσμού ή ομάδας, για να στοχοποιήσει τον ένοχο της καταστροφής του περιβάλλοντος. Είμαστε έτοιμοι γι’ αυτό;

Υπάρχουν στην Αττική πευκοδάση που δεν έχουν Marchalina hellenica; Οχι, παρά μόνο σε κάποιες περιοχές που, μετά από μεγάλη προσπάθεια, δεν αναπτύχθηκε ικανός πληθυσμός. Κι αυτές όμως φέτος κάηκαν στην μεγαλύτερή τους έκταση (Βίλια, Γεράνια).

Και το κυριότερο, θα έχουν οι μελισσοκόμοι κάποιο όφελος από αυτό; Η Αττική δίνει όσο μπορεί να δώσει καθώς έχει περιορισμένες δυνατότητες εγκατάστασης μελισσιών, αφού την Μελισσοκομία την ανταγωνίζονται όλες οι άλλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες, κατοικία, τουρισμός, αγροτική παραγωγή, στην υδροκέφαλη χώρα μας.

  Εικόνα 1. Τίτλοι εφημερίδων και γελοιογραφία ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ (9-5-2005) μετά το θόρυβο για τον εμβολιασμό των πεύκων με τον εργάτη από τους μελισσοκόμους.

  Παρατίθενται επίσης κάποια από τα σχόλια που κυριάρχησαν τον έντυπο τύπο των εφημερίδων τα έτη 2004-2008.

ΚΥΡΙΑΚΙΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 8 -5-2005. Σφάζουν τα πεύκα με το βαμβάκι. Ότι απέμεινε από τις καταστροφικές πυρκαγιές στο Πεντελικό βουνό θα το αποτελειώσει τώρα η επιδρομή της βαμβακίασης. Το μέλι είναι επικίνδυνο γιατί περιέχει επικίνδυνες ουσίες από τις επιβαρυμένες και ρυπογόνες περιοχές που το μαζεύουν οι μέλισσες.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 2005.Επικηρύχθηκε το έντομο-φονιάς των πεύκων. Ο Ευρωπαϊκός και Μεσογειακός Οργανισμός για την Προστασία των Φυτών συμπεριέλαβε το Marchalina hellenica σε μια από τις σοβαρότερες απειλές της ευρωπαϊκής χλωρίδας.

ΤΑ ΝΕΑ 19-4-2005. Νεκρώνουν τα πεύκα. Με αφανισμό απειλούνται τα πευκοδάση της Νότιας Ελλάδας. Εντομολόγοι εκτιμούν ότι το 90% των πεύκων στο ν. Αττικής έχουν προσβληθεί από τη βαμβακίαση. Το πρόβλημα ξεκίνησε εξαιτίας ενός πειραματικού προγράμματος για την αύξηση της παραγωγής πευκόμελου.

ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ 10-4-2005. Η Φιλοδασική Ένωση Αθηνών καταγγέλλει τον βομβαρδισμό των δασών με το έντομο Marchalina η απέκκριση του οποίου είναι η πρώτη ύλη για την υπερπαραγωγή του πευκόμελου. Εισάγονται μέλια από Βουλγαρία στα Κυκλαδίτικα νησιά του Αιγαίου σε σημαντικές ποσότητες, αναμειγνύονται και νοθεύονται με τα ελληνικά προϊόντα προκειμένου να επικρατήσουν στην ντόπια αγορά σε χαμηλές τιμές. Να σταματήσει η εξαπάτηση του καταναλωτή και το ξεπούλημα των παραδοσιακών προϊόντων χάριν του γρήγορου και εύκολου κέρδους ανεξέλεγκτων τυχάρπαστων παραγωγών και εμπόρων.

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΚΗΠΟΤΕΧΝΙΑ ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ 2006, τεύχος 31 σελ. 10: Η Ελληνική Εταιρεία Προστασία της Φύσης 6-2-2006: Διοργάνωσε Ημερίδα για το Marchalina hellenica. Πρότεινε να φορολογηθεί το μέλι και οι μελισσοκόμοι να πληρώσουν γιατί ρυπαίνουν τα δάση με τον εργάτη, «ο ρυπαίνων πληρώνει»

ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 17-6-2007. Επιδημία Βαμβακίαση θερίζει τα πευκοδάση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κίνησε νομική διαδικασία παραπομπής της Ελλάδας στο Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων . Στις 21 Μαρτίου του 2007, η Επιτροπή απέστειλε προειδοποιητική επιστολή στη χώρα μας γιατί δημιούργησε την επιδημία της βμβακίασης εξαπλώνοντας τεχνητά το έντομο στα πευκοδάση χωρίς εκτίμηση των περιβαλλοντικών συνεπειών και απαγόρευσε την μετάδοση του εντόμου ΜΟΝΟ στην Αττική .

AGRENDA 6-7/12/2008. Σύμφωνα με τον καθηγητή Μπριασούλη Δημήτριο του Γεωπονικού Πανεπιστημίου, το βαθύτερο αίτιο για τον μαρασμό των πεύκων είναι η ελληνική νοοτροπία. Επιδοτούμενοι τεμπέληδες που ενδιαφέρονται μόνο για το εύκολο κέρδος, αδιαφορώντας για τις μακροχρόνιες συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον, στα ήθη, τον πολιτισμό , την ποιότητα της ζωής, την ποιότητα των προϊόντων.

Για εγγραφή συνδρομητή πατήστε εδω

Απορίες και διευκρινίσεις σχετικά με το άρθρο ή με όποιο άλλο θέμα θέλετε επικοινωνήστε με το περιοδικό Μελισσοκομική Επιθεώρηση πατώντας εδώ.

Για την κατάρτισή σας, επιλέξτε πηγές πληροφόρησης με επιστημονικά τεκμηριωμένη γνώση