Βασιλοτροφία – Μία επαναστατική λύση σε ένα μεθοδολογικό πρόβλημα που μπορεί να αλλάξει την μελισσοκομία | Μέρος ‘Β

Πρόλογος

Στο τεύχος Μαρτίου-Απριλίου του 2016 της ΜΕ, άνοιξη και τότε, δημοσιεύτηκε άρθρο με τον ίδιο τίτλο, που εστίαζε με απλουστευμένο τρόπο στην ανάλυση κάποιων σκέψεων γύρω από την βασιλοτροφία και το πραγματικό νοημά της, καθώς είχε στόχο τον μελισσοκόμο. Η έκθεση των σκέψεων αυτών είδε το φως, στην Αλεξανδρούπολη (1^ο Πανελλήνιο Συνέδριο  Επαγγελματικής Μελισσοκομίας), στον Πειραιά (5^ο Πανελλήνιο Μελισσοκομικό Συνέδριο) στην Φιλιππιάδα (1^η Διημερίδα για τη Μελισσοκομία στο Δήμο Ζηρού), στην Ρόδο, στην Καρδίτσα, στην Πρέβεζα, και τέλος στην ΜΕ.

Το τωρινό κείμενο έχει σαν στόχο την επιστημονική κοινότητα, και την συζήτηση που δυνητικά θα μπορούσε να ξεκινήσει, παρατηρώντας όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια, μια διάχυτη, αναποτελεσματική πολυδιάσπαση του κλάδου όσον αφορά την βασική αξιολόγηση των προβλημάτων και του σχεδιασμού επίλυσής τους. Την διαπίστωση αυτή, δυσκολεύομαι να την αποδώσω αλλού, παρά τόσο στην έλλειψη γενναιότητας σκέψης και ανάλυσης, όσο και στην πίεση της ερευνητικής υποχρηματοδοτούμενης καθημερινότητας.

Βασιλοτροφία. Μία επαναστατική λύση σε ένα μεθοδολογικό πρόβλημα, που μπορεί να αλλάξει την μελισσοκομία

Περίληψη

Στην εργασία αυτή, εξετάζεται η χρησιμότητα της βασιλοτροφίας, η οποία δεν αναφέρεται μόνο στην άσκηση της μελισσοκομικής τέχνης, σαν τμήμα της Ορθής Μελισσοκομικής Πρακτικής ή σαν μέθοδος «στανταρίσματος» στην παραγωγή της έρευνας, αλλά αποτελεί ένα πολύ ισχυρό μεθοδολογικό εργαλείο για την αντιμετώπιση, μέσω της «γενετικής επιλογής», των προβλημάτων που λόγω της ταχύτατης αλλαγής των περιβαλλοντικών συνθηκών, οι μέλισσες αδυνατούν ή δυσκολεύονται να επιλύσουν. Η λύση που προτείνεται, είναι η οργανωμένη, ει δυνατόν «επιβολή», της χρήσης του εργαλείου της «επιλογής» μέσω της βασιλοτροφίας, μαζικά στο πεδίο άσκησης της μελισσοκομίας.

Εισαγωγή

Το μελισσοκομικό γενετικό υλικό, είναι τόσο σημαντικό, όσο και η υγεία των μελισσών. Η γενετική βελτίωση των μελισσών είναι, εκ των ων ουκ άνευ απαραίτητη ειδικά στις σημερινές αφιλόξενες συνθήκες του περιβάλλοντος γι αυτές. Ένα από τα σημαντικότερα «εργαλεία» στην εξελικτική πορεία του ανθρώπινου είδους είναι η σκέψη. Μια έννοια, χωρίς κοινά αποδεκτό ορισμό, αλλά που κατανοούμε όλοι μας, συμφωνώντας είτε με τον Χάιντεγκερ (Martin Heidegger), τον Σάρτρ (Jean–Paul Sartre) και τους υπαρξιστές είτε με τους χριστιανούς ή τους δωδεκαθεϊστές. Η παράθεση σκέψεων, χρησιμοποιώντας επιστημονικούς ορισμούς και δεδομένα, σε ένα μονοπάτι που θα μπορούσε να τεθεί υπό την σκέπη της αλλαγής παραδείγματος κατά Τόμας Κουν (Thomas Kuhn), δεν μπορεί παρά να δημιουργήσει έναυσμα συζήτησης, πάνω στην πρόταση της μαζικής γενετικής επιλογής, μέσω της βασιλοτροφίας στο πεδίο.

Υλικά και μέθοδοι

Βασικοί ορισμοί, επιστημονικά ιστορικά δεδομένα, γνώση της Ορθής Μελισσοκομικής Πρακτικής, φιλοσοφική σκέψη.

1. Βασικοί ορισμοί
   1. Μελισσοκομία: Μελισσοκομία ορίζουμε την αδιαχώριστη σχέση που έχει αναπτυχθεί μεταξύ ανθρώπου και μέλισσας, με κύρια έκφανση την τέχνη εκτροφής μελισσοσμηνών. Διαχωρίζεται σε επαγγελματική ή ερασιτεχνική, με γνώμονα οικονομοτεχνικά κριτήρια.
   1. Βασιλοτροφία: Η τεχνική που δίνει πλήρη χρονικό έλεγχο γέννησης βασιλισσών, στον χρήστη. Οι μέθοδοι ποικίλουν αναλόγως του στόχου, των υλικών, και των γνώσεων του διαχειριστή (επιστήμονας, μελισσοκόμος, βασιλοτρόφος).
   1. Επιστήμη: Το σύστημα διεύρυνσης γνώσης που στηρίζεται σε μια επιστημονική μέθοδο-έρευνα (παρατήρηση, δεδομένα, υπόθεση, πείραμα, πρόβλεψη, έλεγχος, επανατροφοδότηση)
   1. Βασική έρευνα: Η έρευνα που σκοπεύει αποκλειστικά στην απόκτηση και διεύρυνση της ανθρώπινης γνώσης, χωρίς κανένα περιορισμό (μέχρι να τεθεί θέμα ηθικής) και που ασκείται κυρίως σε πανεπιστήμια, ινστιτούτα, και οργανισμούς έρευνας.
   1. Εφαρμοσμένη έρευνα: Η έρευνα που εστιάζει στην επίλυση  πρακτικών προβλημάτων, χρησιμοποιώντας την βασική έρευνα. Η εφαρμοσμένη έρευνα μπορεί να ασκηθεί και σε εργασιακούς χώρους από επιχειρήσεις. 
   1. Εκπαίδευση: Η συστηματική διαδικασία μετάδοσης γνώσης. Διαχωρίζεται αναλόγως της θεωρητικής ή πρακτικής θεματολογίας, τόσο από άποψη αντικειμένου όσο και από άποψη εκπαιδευομένων και στοχοθεσίας. Η αποτελεσματικότητά της εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από τον σχεδιασμό, τις γνώσεις και την στοχοπροσήλωση του εκπαιδευτή, παρά από το επίπεδο των εκπαιδευομένων. 
   1. Σύστημα-υποσύστημα: Ένα σύνολο, τα στοιχεία του οποίου αποτελούν οντότητες, που έχουν το χαρακτηριστικό ότι κάθε μία από αυτές αλληλεπιδρά ή συσχετίζεται με τουλάχιστον μίαν άλλη από το ίδιο σύνολο. Υποσύστημα: Ένα υποσύνολο των στοιχείων ενός συστήματος το οποίο είναι σύστημα από μόνο του. Μια οντότητα που δε συσχετίζεται / αλληλεπιδρά με κανένα στοιχείο ενός συστήματος δεν αποτελεί μέρος του συστήματος.
   1. 1^η γεωργική επανάσταση: Η καθολική αλλαγή του ανθρώπινου πολιτισμού, από το στάδιο του ανθρώπου τροφοσυλλέκτη-κυνηγού σε αυτό του γεωργού. Άρχισε περίπου το 15.000 π.Χ. στην εγγύς Ανατολή, εδραιώθηκε μερικές χιλιάδες χρόνια αργότερα και παραμένει έως σήμερα, ως πολιτισμική βάση.
   1. 2^η γεωργική επανάσταση: Η σταδιακά καθολική είσοδος στην γεωργία, των αγροχημικών, των υβριδίων, και της μηχανικής καλλιέργειας. Η τεχνολογία και η επιστήμη αποτελέσαν τους καθοριστικούς παράγοντες στην εδραίωση του σύγχρονου αυτού τρόπου καλλιέργειας. Άρχισε την δεκαετία του 1950 μ.Χ. και επεκτάθηκε σε όλο τον πλανήτη, μερικές δεκαετίες αργότερα.

• Ιστορικά δεδομένα
  • Το πέρασμα από την φάση μελισσοκόμου-κυνηγού, σε αυτή του μελισσοκόμου-εκτροφέα, έγινε κατά την περίοδο που ήδη είχε ωριμάσει η γεωργία, ως πολιτισμικό χαρακτηριστικό.
  • Ο πληθυσμός των μελισσοκόμων αποτελούσε πάντα ένα μικρό τμήμα του γενικού γεωργοκτηνοτροφικού πληθυσμού. Στην διαδικασία ανάπτυξης της γεωργίας, η μελισσοκομία παρέμεινε συμπληρωματική εργασία.
  • Η ραγδαία ανάπτυξη, σε παραγωγικό επίπεδο, της μελισσοκομικής τέχνης άρχισε πριν περίπου 100 χρόνια, με την εδραίωση της κινητής κηρήθρας και του μελιτοεξαγωγέα.
  • Η 2^η γεωργική επανάσταση και η αύξηση χρήσης των φυσικών πόρων, οδήγησαν το φυσικό περιβάλλον, σε αλλαγές που φαίνονται μη άμεσα αναστρέψιμες, αν δεν υπάρξει άμεση και αποτελεσματική πολιτισμική πίεση και αντίδραση.
  • Οι μέλισσες αδυνατούν να ανταπεξέλθουν μόνες τους στις ταχύτατες περιβαλλοντικές αλλαγές (νέες ασθένειες στη «δυτική» μέλισσα, χρήση αγροχημικών, διατροφή μελισσών).
  • Η πλειοψηφία του ανθρώπινου πληθυσμού, έχει μετακινηθεί σε αστικά ή ημιαστικά σημεία κατοίκησης, και σίγουρα η συντριπτική πλειοψηφία έχει μετακινηθεί πολιτισμικά στον σύγχρονο αστικό τρόπο ζωής.

Συζήτηση – Αποτελέσματα

Η «οργανωμένη» μελισσοκομία ακολούθησε την γεωργία με τουλάχιστον 10.000 χρόνια διαφορά, και η συνεχειά της, μέχρι πριν περίπου 100 χρόνια, ήταν απλώς η διαφοροποίηση της «κυψέλης», όταν γεωργοί εξελίχτηκαν σε μελισσοκόμους, φέρνοντας την εγκατάσταση των μελισσών περί των οικισμών. Άρχισε έτσι ένα μεγάλο παγκόσμιο ταξίδι διαφοροποίησης του τύπου φωλιάς (κυψέλης), αναλόγως του τόπου (υλικά κατασκευής) και της δυνατότητας του κάθε μελισσοκόμου ή μελισσοκόμου-γεωργού που του επέτρεπε το περιβάλλον δράσης του. Το μέλι και δευτερευόντως το κερί σύρανε γενναίους ανθρώπους να ασχοληθούν με τις μέλισσες, που τσιμπάνε. Το τελευταίο είναι και αυτό που εμπόδιζε πάντα την μαζική ασχολία. Η τεχνική στην γεωργία αναπτύχτηκε σταδιακά, με την μορφή εφευρέσεων, και με συντελεστή αύξησης συνδεμένο πολλαπλασιαστικά με την ευμάρεια των κοινωνιών, και τον πληθυσμό των γεωργών.  Οι μελισσοκόμοι δεν είχαν ποτέ, μια μεγάλη κρίσιμη μάζα χρηστών. Από τις αρχές όμως του 20^ου αιώνα, λίγο ή πολύ η μελισσοκομία ακολουθεί από πολύ κοντά την τεχνική και επιστημονική εξέλιξη της γεωργίας, έχοντας βέβαια την πίεση της παραγωγής σε ένα παγκοσμιοποιημένο οικονομικό περιβάλλον. Η μελισσοκομία εμπιστεύεται την επιστήμη και την τεχνολογία, γιατί η επιστήμη και η τεχνολογία έλυσε προβλήματα (θεραπείες, μεθόδους παραγωγής), που κάποια από αυτά της δημιούργησε ο σύγχρονος επιστημονικός και τεχνολογικός πολιτισμός (2^η γεωργική επανάσταση, ευκολία μεταφοράς αγαθών και ζώων κ.λπ.), αλλά κυρίως γιατί μπορεί να προβλέψει. Η επιστημονική πρόβλεψη, είναι ένα χαρακτηριστικό που κατακτήθηκε με κόπο πολύ από την επιστημονική κοινότητα στο πέρασμα των αιώνων, και που πλέον είναι δομικό χαρακτηριστικό του σύγχρονου πολιτισμού. Η συνέχεια του μάγου, του σαμάνου, του κομπογιανίτη, είναι σήμερα ο επιστήμονας, απλά γιατί μπορεί να απαντήσει σε μια πολύ βασική ερώτηση: γιατί πονάω; Οι μάγοι, οι σαμάνοι, οι κομπογιανίτες, επίσης απαντούσαν, και οι άνθρωποι τους πίστευαν. Πάντα αυτή ήταν η ανάγκη των ανθρώπων. Οι βεβαιότητες. Η ασφάλεια. Η τεράστια διαφορά με την επιστήμη του σήμερα είναι, η ακριβής πρόβλεψη. Η επιστήμη σήμερα μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια, τι θα ακολουθήσει αναλόγως των δεδομένων και της συνάρτησης που τα ενώνει, και τα αλληλεπιδρά,  χωρίς να χάνει ένα βασικό στόχο. Αυτόν της εμπιστοσύνης στον «κοινό νου», στην «κοινή αίσθηση» στην «νοημοσύνη της φυσικότητας», του νομπελίστα Φάινμαν (Richard Phillips Feynman), μέσω της αμφισβήτησης. Συνεχή ερωτήματα, και προσπάθεια απαντήσεων. Το θεμέλιο της επιστήμης. 

Αναμφισβήτητα η 1^η γεωργική επανάσταση ήταν ότι πιο επαναστατικό υπήρξε ποτέ στον ανθρώπινο πολιτισμό, γιατί  άλλαξε τον ρου της ανθρώπινης ιστορίας 3-5 εκατομμυρίων χρόνων. Ποιο όμως είναι το κρυμμένο βασικό χαρακτηριστικό της 1^ης γεωργικής επανάστασης, πέραν της συγκλονιστικής δημιουργίας σταθερών κοινοτήτων, και της μετεξέλιξής τους; Προφανώς η «επιλογή» ειδών. Είναι προφανές δηλαδή ότι πέρα από την «ευκολία» που τους προσέφερε η γεωργία, όσον αφορά στην εξέλιξη των κοινωνιών τους αποτυπωμένη στο ευ ζην τους και στην περαιτέρω εξέλιξη, η «επιλογή» τους καθόρισε και καθορίστηκε κατά πολύ από το είδος των βρώσιμων σπόρων που χρησιμοποιούσαν εκείνοι και τα οικιακά τους ζώα. Η επιλογή αυτή ήταν επίσης προφανώς συνδεδεμένη, με την ανθεκτικότητα των σπόρων-φυτών-καρπών στους φυσικούς εχθρούς, στις κλιματολογικές συνθήκες του κάθε τόπου, στις προσωπικές και κοινωνικές ανάγκες τους και στην παραγωγικότητά τους. Ένα κρισιμότερο σημείο από αυτό της επιλογής, και που χρησιμοποιείται κομβικά στην αναλυσή μας, είναι η δυνατότητα επιλογής. Η δυνατότητα επιλογής των σπόρων-φυτών ή και των οικιακών ζώων που επιλέχτηκαν και τελικά «εξημερώθηκαν». Η παρατήρηση (ετήσιος κύκλος των φυτών-ζώων), τα δεδομένα (φαγώσιμοι σπόροι), η υπόθεση (ρίσκο σκέψης), το πείραμα (η δράση), η πρόβλεψη-έλεγχος-επανατροφοδότηση (σταδιακά με την συλλογή δεδομένων) κινούνται ακριβώς στην ίδια βάση λειτουργίας μιας σύγχρονης επιστημονικής εργασίας, με την διαφορά ότι, η κινητήρια δύναμη στην ρίζα της επιστήμης είναι η γνώση για την κατάκτηση πρώτα ενός νοητικού ευ ζην και κατανόησης, ενώ η κινητήρια δύναμη στην ρίζα της γεωργίας ήταν το καθημερινό ευ ζην.

Στις παράλληλες, αν και απομακρυσμένες πορείες της μελισσοκομίας και της γεωργίας, η μελισσοκομία δεν είχε την τεχνολογία με το μέρος της, και λόγω έλλειψης χρηστών αλλά και βέβαια γιατί το μέλι δεν είχε θέση βασικού διατροφικού προϊόντος, παρά συμπληρωματικού με θεραπευτική χρήση. Ο πληθυσμός των ανθρώπων αυξήθηκε με την «επιβολή» της γεωργίας, που έφερε σταθερότητα τροφής και κατοικίας, και όχι με την κατανάλωση μελιού. Στην μελισσοκομία υπήρχε παντελής έλλειψη ανθρώπινης παρέμβασης σε επίπεδο «επιλογής». Η γενετική «επιλογή» γινόταν αποκλειστικά από τις μέλισσες, και ο μελισσοκόμος απλά επωφελούταν των φυσικών επιλογών τους, απλά ακολουθώντας. Σήμερα είναι κοινός τόπος η δυνατότητα επιλογής στην μελισσοκομία.

Η αλλαγή του φυσικού (και γεωργικού) περιβάλλοντος, έφερε τις μέλισσες μπροστά σε ένα πολύ δύσκολο γενετικό πρόβλημα εξελιξής τους, ακριβώς γιατί δεν μπορούν να έχουν το χρόνο με το μέρος τους. Οι αλλαγές που προτείνει και επιβάλει ο σύγχρονος αστικός πολιτισμός, συνεπικουρούμενος από την επιστήμη και την τεχνολογία, είναι καταιγιστικές. Οι μέλισσες, και ειδικότερα η «δυτική» μέλισσα, με την βαρόα στην πλάτη της, είναι καταδικασμένη, αν αφεθεί στην τύχη της, χωρίς τον μελισσοκόμο. Προφανώς σε ένα φυσικό περιβάλλον, αυτό είναι μια φυσιολογική εξέλιξη. Αν έπρεπε να κάνουμε κάτι επαναστατικό για τις μέλισσες, θα ήταν να τις αφήσουμε μόνες τους χωρίς καμιά παρέμβαση. Οι φυσικές σχέσεις των ειδών θα βρίσκαν τις λύσεις του μέλλοντος, χωρίς την πίεση του χρόνου. Ο άνθρωπος όμως, είναι αναπόσπαστο τμήμα του φυσικού περιβάλλοντος, ανεξαρτήτως της «ζημιάς» που έχει προκαλέσει σε αυτό, με την κυριαρχία του και την «αλόγιστη χρήση» της επιστήμης σαν τμήμα του πολιτισμού του. Συνεπώς η αντίδραση είναι μονόδρομος, ακριβώς όπως η θέαση της συνέχειας των αποτυπωμάτων ενός ζώου, σε βρεγμένο χώμα. 

Οι μέλισσες είναι τόσο επιθετικές όσο χρειάζεται η επιβιωσή τους. Ούτε, κατ’ ελάχιστο παραπάνω. Οι άνθρωποι αναπτύξανε ιλιγγιώδεις πληθυσμούς τα τελευταία 2000 χρόνια. Κατοικήσανε σε ολόκληρο τον πλανήτη (εκτός Ανταρκτικής), από άκρη σε άκρη. Ασκήσανε γεωργία από άκρη σε άκρη, με μια διατροφή που στηρίζεται κυρίως στα δημητριακά (κυρίαρχο είδος στην γη), τα περισσότερα των οποίων δεν χρειάζονται τις επικονιαστικές «υπηρεσίες» των εντόμων. Οι επιθετικές μέλισσες είναι πολύ ενοχλητικές σε αστικές κοινωνίες, και μάλιστα σε κοινωνίες εξ ορισμού εντομοφοβικές, λόγω δυσκολίας κατανόησης των οργανισμών αυτών (πολύ μακριά από την θηλαστική λογική). Η βασική διατροφή των ανθρώπων θα παραμείνει περί των δημητριακών, ακόμη και αν εξαφανιστούν οι μέλισσες και τα φυτικά είδη που θα ακολουθήσουν στον αφανισμό τους. Όπερ: «χρειαζόμαστε» τις λιγότερο δυνατόν επιθετικές μέλισσες, προφανώς προσαρμοσμένες στο τοπιικό τους περιβάλλον, με λιγότερα τσιμπήματα στους χρήστες, και με την πλειοψηφία των ανθρώπων, όχι εναντίον μας.

Η κατάσταση στην Ελλάδα από άποψη κυκλοφορίας γενετικού υλικού είναι ανεξέλεγκτη, χωρίς κάποιο κεντρικό σχεδιασμό διατήρησης των ντόπιων πληθυσμών, πλην ελαχίστων μη επαρκώς χρηματοδοτούμενων προσπαθειών.

Η βασική επιλογή καλλιέργειας ενός είδους, είναι η πλούσια  παραγωγή. Εκεί εμπεριέχεται και η ευρωστία του.

Όταν μιλάμε για ταυτόχρονη επιλογή δύο χαρακτηριστικών (παραγωγή, ηπιότητα), τότε δεν υπάρχει αποτελεσματικότερος τρόπος από την μαζική επιλογή χιλιάδων χρηστών. Κερδίζουμε χρόνο, με καλές παραγωγές. Υπάρχει ήδη ένα μοντέλο επιλογής και βελτίωσης προς αυτή την κατεύθυνση (Μοντέλο των Ακραίων Όρων), που έχει εφαρμοστεί από μεμονωμένους μελισσοκόμους με επιτυχία, και σίγουρα μπορούν να υπάρξουν πολλά ακόμη, αν τεθεί σαν στόχος η αναζήτηση αυτή.

Επιταχύνουμε την φυσική επιλογή, με δεδομένο ότι συνειδητοποιούμε τον ορισμό της μελισσοκομίας (άνθρωπος-μέλισσα), με δεδομένο ότι αντιλαμβανόμαστε τον φυσικό πια, και συνεπώς καθοριστικό ρόλο του μελισσοκόμου στην διάσωση της «δυτικής» μέλισσας, με δεδομένο ότι δεν πραγματευόμαστε απλά μια ιστοριογραφία ενός οργανισμού με προδιαγεγραμμένο, βάση στοιχείων, τέλος.

Οι γεωργοί με δύο χαρακτηριστικά «ασχολήθηκαν» ταυτόχρονα. Την παραγωγή (ποσότητα-ευρωστία) και την γεύση. Έχουμε τα ιστορικά δεδομένα. Στην μελισσοκομία η παραγωγή μελιού και η ηπιότητα των μελισσών, αποτελούν την αντιστοίχιση με την γεωργία.

Συμπεράσματα-Προτάσεις

Η μαζική βασιλοτροφία με κριτήρια γενετικής επιλογής (την παραγωγή και την ηπιότητα), φαντάζει μια έξυπνη και επιστημονική λύση στο πρόβλημα μείωσης των πληθυσμών, ακόμη και στο εφιαλτικό σενάριο εξαφάνισης των μελισσών, παράλληλα με οποιαδήποτε συμπληρωματική δράση (έρευνα, «ανακάλυψη» και αξιοποίηση μελισσιών που έχουν αναπτύξει επιθυμητές ικανότητες, πίεση στην απαγόρευση χρήσης επικίνδυνων αγροχημικών, αυστηρός έλεγχος ή απαγόρευση εισόδου ξένων βασιλισσών, ενίσχυση της βιοποικιλότητας και της αειφορίας, ενημέρωσης του αστικού πληθυσμού για τον ουσιαστικό ρόλο της μέλισσας, κ.λπ.).

Ο μελισσοκόμος σε αυτή την διαδικασία αποτελεί για άλλη μια φορά τον κρίσιμο κρίκο. Είναι αυτός που συμπληρώνει την σχέση άνθρωπος-μέλισσα, γιατί ασκεί μελισσοκομία. Είναι αυτός που μπορεί να πραγματώσει εφαρμοσμένη έρευνα στην επιχείρησή του. Είναι αυτός που μπορεί κάθε άνοιξη, κάθε φθινόπωρο να επιλέξει με κριτήρια που θα του «επιβάλει» η έρευνα, την οποία εμπιστεύεται, ως άνθρωπος που συμμετέχει στην κοινωνία της επιστήμης, του σήμερα.

Για να το πετύχουμε αυτό, πρέπει να «πείσουμε» τον μελισσοκόμο να κάνει χρήση της βασιλοτροφίας με όποια μέθοδο τον εξυπηρετεί, γνωρίζοντας ότι το βασικό πλεονέκτημα της βασιλοτροφίας είναι μεθοδολογικό, που στη βάση της οριζόντιας χρήσης του εμπεριέχει την μαζική γενετική επιλογή, που μας ενδιαφέρει.

Μια εντοπισμένη εκστρατεία* ενημέρωσης των μελισσοκόμων από το επιστημονικό προσωπικό σε μια συλλογική προσπάθεια, είναι ότι καλύτερο μπορούμε να προτείνουμε σήμερα. Να «οδηγήσουμε» τους μελισσοκόμους στην βασιλοτροφία και στην επιλογή. Το πως θα γίνει δομικά και επιστημονικά, είναι θέμα προς έρευνα και συζήτηση, που πρέπει να αρχίσουμε όσο είναι δυνατόν ταχύτερα. Μπορούμε πάντως να προβλέψουμε ότι μια τέτοια συνθήκη, μπορεί να αλλάξει την πορεία της μελισσοκομίας προς το καλύτερο, σε βάθος δυο δεκαετιών.

* Η λέξη εκστρατεία, είναι από τις λίγες ελληνικές λέξεις με 4 σύμφωνα στη σειρά.

Βιβλιογραφία
Η τετρασέλιδη βιβλιογραφία είναι διαθέσιμη, σε όποιον την αναζητήσει, και δεν αναγράφεται λόγω έλλειψης χώρου στο τεύχος.

Για εγγραφή συνδρομητή πατήστε εδω

Απορίες και διευκρινίσεις σχετικά με το άρθρο ή με όποιο άλλο θέμα θέλετε επικοινωνήστε με το περιοδικό Μελισσοκομική Επιθεώρηση πατώντας εδώ.

Για την κατάρτισή σας,
επιλέξτε πηγές πληροφόρησης με επιστημονικά τεκμηριωμένη γνώση