Βιολογικός κύκλος του Κόμπου (Physokermes spp.) | Σ. Γούναρη

Σοφία Γούναρη
Ινσ. Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων
ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ
Τηλ. 210-7784240 εσ.2
e-mail: sgounari@fria.gr

Μελισσοκομική Επιθεώρηση

Το Physokermes spp. είναι κοκκοειδές με αποκλειστικό ξενιστή είδη ελάτης. Ολοκληρώνει μία γενιά το έτος, ενώ έχει, σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής παρατηρήσεις, δύο νυμφικά στάδια. Οι νύμφες 1^ου και 2^ου σταδίου βρίσκονται προσηλωμένες, στους κόμπους της νέας, κάθε έτους, βλάστησης, απομυζώντας το φυτικό χυμό του δέντρου.

Τα νυμφικά στάδια του Physokermes, σε αντίθεση με τα νυμφικά στάδια του Marchalina στο πεύκο, δεν παράγουν μελίτωμα όσο τρέφονται. Το στάδιο που παράγει μελίτωμα στον έλατο είναι το ακμαίο θηλυκό του Physokermes (Φωτ.1).

Υπάρχει ως γνώση και άποψη στους μελισσοκόμους ότι όπως τα Χριστούγεννα είναι 25 Δεκεμβρίου, έτσι και η μεταφορά των μελισσιών στα έλατα γίνεται μετά την γιορτή των Κωνσταντίνου & Ελένης, 21 Μαΐου. Δεν έχουμε στοιχεία για τον βιολογικό κύκλο του Physokermes από παλαιά χρόνια. Με δεδομένο όμως ότι, όπως αναφέρεται παραπάνω, το στάδιο που δίνει μελίτωμα είναι το ακμαίο, συμπεραίνουμε ότι παλιά το τέλος Μαΐου σηματοδοτούσε την εμφάνιση των ακμαίων Physokermes στα κλαδιά του ελάτου.

Στο πλαίσιο του προγράμματος : «Μελέτη της επίδρασης βιοτικών και αβιοτικών παραμέτρων στην παραγωγή μελιτωδών εκκρίσεων των εντόμων που παρασιτούν στο έλατο και το πεύκο, ως παράγοντα στοιχειοθέτησης μοντέλου πρόγνωσης των μελιτοεκκρίσεων», που χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του Καν. (ΕΚ) 1234/2007-Δράση 6.1. «Εφαρμοσμένη έρευνα» παρακολουθείται ο βιολογικός κύκλος του Physokermes σε κάποιες περιοχές της χώρας τα τελευταία χρόνια. Αυτό λοιπόν που παρατηρείται είναι ότι η εμφάνιση του ακμαίου θηλυκού γίνεται έως και 1 μήνα νωρίτερα από την γιορτή του Κώστα και της Ελένης.

Εάν προσέξουμε την διαγραμματική απεικόνιση του βιολογικού κύκλου και της παραγωγής μελιτώματος του «κόμπου» στο Μαίναλο τα τελευταία 4 χρόνια βλέπουμε ότι το ακμαίο εμφανίζεται ακόμη και στις αρχές Απριλίου, κατά χρονιές.

Τι σημαίνει αυτό; Το Physokermes δίνει μελίτωμα μόνο ως ακμαίο. Μπαίνοντας στη φάση του ακμαίου τρέφεται έντονα με στόχο να ωριμάσει σεξουαλικά και να ωοτοκήσει. Από την στιγμή που θα αρχίσει η ωοτοκία του, τότε έχει ουσιαστικά ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής του, οπότε σταματά να τρέφεται, άρα και να παράγει μελίτωμα. Το χρονικό αυτό διάστημα, από την στιγμή που θα αρχίσει να τρέφεται εντατικά, έως τη στιγμή που θα αρχίσει την ωοτοκία, διαρκεί περίπου 1 μήνα, επηρεαζόμενο από τις κλιματολογικές συνθήκες. Χαμηλές θερμοκρασίες το επιβραδύνουν, υψηλές θερμοκρασίες και υγρασία το επιταχύνουν.

Έτσι παρατηρούμε επίσης στα διαγράμματα, ότι η μελιτοέκκριση είναι ικανή συνήθως περί τα τέλη Μαΐου, ενώ μειώνεται έντονα στην πορεία. Σ’ αυτή την περίπτωση μελίσσια που μεταφέρονται στα έλατα τέλη Μαΐου ή αρχές Ιουνίου δεν έχουν την δυνατότητα να εκμεταλλευτούν αυτήν την μελιτοέκκριση.

Φυσικά, στις περιοχές που η πληθυσμιακή πυκνότητα του Physokermes είναι υψηλή και με δεδομένο ότι δεν μπαίνουν όλα τα έντομα στην ίδια φάση ταυτόχρονα, αυτή η περίοδος μπορεί να διατηρηθεί έως τα μέσα Ιουνίου.

Θα πρέπει λοιπόν οι μελισσοκόμοι να επαναπροσδιορίσουν τα προγράμματά τους για τον έλατο. Ίσως χρησιμοποιώντας μελίσσια δείκτες, να μεταφέρουν κάποιες χρονιές μελίσσια πιο νωρίς. Όμως τα μελίσσια αυτά θα πρέπει να είναι πολύ δυνατά και με ικανές τροφές, ώστε να αντιμετωπίζουν καλά τις ιδιαίτερες συνθήκες των βουνών.

Και φυσικά τα παραπάνω ισχύουν αποκλειστικά για τον «κόμπο», όχι για τις αφίδες. Περιοχές στις οποίες το μελίτωμα της χρονιάς προέρχεται κυρίως από τους πληθυσμούς αφιδών που αναπτύσσονται, τα πράγματα αλλάζουν, όχι ως προς την έναρξη της μελιτοέκκρισης, και σ’ αυτή την περίπτωση ξεκινά μέσα στον Απρίλη, αλλά ως προς τη λήξη. Οι αφίδες καθώς αναπτύσσουν μεγάλους πληθυσμούς και έχουν εναλλασσόμενες γενιές τρέφονται και παράγουν μελίτωμα για πολύ μεγαλύτερα διαστήματα, από ότι τα κοκκοειδή όπως το Physokermes.