Μηλιώτη Βαΐα, Αραμπατζάκης Βασίλης, Γκόρας Γιώργος
Εργαστήριο Σηροτροφίας και Μελισσοκομίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Το άρθρο αυτό γράφηκε στα πλαίσια της ανάγκης ενημέρωσης, εν αναμονή του 4ου Πανελληνίου Συνεδρίου Μελισσοκομίας το οποίο αναβλήθηκε για τη φετινή άνοιξη. Από την ανακοίνωση της αναβολής, ήταν πολλοί οι μελισσοκόμοι που επικοινώνησαν με το εργαστήριο και ζητούσαν να γνωρίσουν τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας προκειμένου να αποφασίσουν και να οργανώσουν τις μεθόδους καταπολέμησης για τη νέα μελισσοκομική χρονιά που έρχεται. Σε αυτό το πλαίσιο, επιλέξαμε να παρουσιάσουμε ένα μέρος από τα ευρήματα της έρευνάς μας που ενδεχομένως να φανούν χρήσιμα σε όσους ενδιαφέρονται.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η αντιμετώπιση της βαρρόα αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση στη μελισσοκομία παγκοσμίως, με πλήθος αναφορών τις τελευταίες δεκαετίες σε μέσα και τρόπους διαχείρισης.
Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν οι αναφορές και δοκιμές με ουσίες που περιγράφονται στον κανονισμό της βιολογικής μελισσοκομίας, όπως είναι το φορμικό, το γαλακτικό και το οξαλικό οξύ, η θυμόλη και αρκετά αιθέρια έλαια.
Το οξαλικό οξύ (ο.ο.) είναι ένα φυσικό συστατικό το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως από τους μελισσοκόμους για τον έλεγχο του ακάρεος βαρρόα. Η αποτελεσματικότητα και η χρήση του στη βιολογική μελισσοκομία είναι τα κύρια πλεονεκτήματά του, ενώ ταυτόχρονα είναι οικονομικό, εύκολο στη χρήση, με χαμηλό κίνδυνο τοξικότητας των μελισσών και μικρή πιθανότητα ανάπτυξης ανθεκτικότητας από τα ακάρεα. Οι μελισσοκόμοι χρησιμοποιούν το οξαλικό οξύ κατά του βαρρόα για αρκετές δεκαετίες και η έρευνα έχει δείξει ότι μπορεί να είναι αποτελεσματικό. Οι συνηθέστεροι τρόποι εφαρμογής του είναι με ενστάλαξη, ψεκασμό, ενσωμάτωση σε γλυκερίνη και εξάχνωση.
Στη μέθοδο της εξάχνωσης, το οξαλικό οξύ εφαρμόζεται χρησιμοποιώντας μια θερμαινόμενη μεταλλική επιφάνεια που προκαλεί την εξάχνωση των κρυστάλλων του. Καθώς οι παραγόμενοι ατμοί εισάγονται από την είσοδο της κυψέλης, δεν απαιτείται το άνοιγμα του μελισσιού και έτσι εξοικονομείται χρόνος, ενώ μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί πιο εύκολα θεραπεία το χειμώνα ή σε συνθήκες που δεν είναι κατάλληλες για το άνοιγμα του μελισσιού. Στις θερμοκρασίες του εσωτερικού της κυψέλης, όξινοι ατμοί οξαλικού οξέος μετατρέπονται αμέσως σε στερεή φάση, καθώς το σημείο τήξης του διένυδρου οξαλικού οξέος που χρησιμοποιείται είναι 101,0˚C.
Ο τρόπος δράσης του ο.ο. δεν είναι απολύτως γνωστός. Μελέτες πάνω στην εφαρμογή του με ενστάλαξη και ψεκασμό έχουν δείξει ότι το ο.ο. φαίνεται να βλάπτει τα στοματικά μόρια του ακάρεος και επίσης να προκαλεί αυξημένη επαφή και περιποίηση των μελισσών και μέσω του καθαρισμού τους, να απομακρύνουν τα ακάρεα τα οποία στη συνέχεια πέφτουν στον πυθμένα της κυψέλης όπου πολλά πεθαίνουν από την πείνα.
Νεότερη μελέτη απέδειξε ότι μέλισσες που είχαν υποβληθεί σε επέμβαση με οξαλικό οξύ με εξάχνωση ήταν πιο αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση των παρασιτικών ακάρεων και στην απομάκρυνσή τους από το σώμα τους.
Όσον αφορά τη συνιστώμενη δόση, στις περισσότερες έρευνες έχουν χρησιμοποιηθεί από 0,5 έως 5 γραμμάρια οξαλικού οξέος με επικρατέστερη ποσότητα τα 2-2,5 γραμμάρια και αναφερόμενη αποτελεσματικότητα 90-95%.
Στο σύνολο σχεδόν των ερευνητικών εργασιών που έχουν δημοσιευτεί, η εξάχνωση του οξαλικού οξέος έχει πραγματοποιηθεί με τη συσκευή Varrox και είναι ελάχιστες οι αναφορές σε σύγχρονες συσκευές εξάχνωσης που επιτυγχάνουν άμεσα πολύ υψηλή θερμοκρασία. Προφανώς και για τον ίδιο λόγο, υπάρχει σημαντικό κενό στη διεθνή βιβλιογραφία ως προς τη θερμοκρασία εξάχνωσης που χρησιμοποιείται, καθώς σε καμία από όλες τις ερευνητικές μελέτες, δεν υπάρχει αναφορά για τις εφαρμοζόμενες θερμοκρασίες.
Σκοπός της ερευνητικής μελέτης, ήταν η δοκιμή διαφορετικών θερμοκρασιών στη συσκευή εξάχνωσης για τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας στην καταπολέμηση της βαρρόα αλλά και στην μελέτη της άμεσης και μακροπρόθεσμης μελισσοτοξικότητας. Επιπλέον μελετήθηκε η πορεία πτώσης των ακάρεων σε καθημερινή βάση μετά την επέμβαση ώστε να μελετηθεί το σχήμα αποτελεσματικότητας, ενώ εφαρμόστηκαν επεμβάσεις σε ακραία υψηλές θερμοκρασίες.
ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ
Οι δοκιμές πραγματοποιήθηκαν στο μελισσοκομείο του Εργαστηρίου Σηροτροφίας και Μελισσοκομίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, κατά την άνοιξη και καλοκαίρι του 2021 σε μελίσσια απουσία και παρουσία γόνου.
Πειραματικές ομάδες
Μελίσσια με απουσία σφραγισμένου γόνου: Για να ελεγχθεί η αποτελεσματικότητα της εξάχνωσης σε ξεγονεμένα μελίσσια, δημιουργήθηκαν με τεχνητούς αφεσμούς κατάλληλες συνθήκες. Έτσι εγκαταστάθηκαν πληθυσμοί μελισσών σε κυψέλες με άχτιστα φύλλα και τροφοδοτήθηκαν έως την ολοκλήρωση του χτισίματος. Οι επεμβάσεις πραγματοποιήθηκαν πριν την ύπαρξη σφραγισμένου γόνου. Δημιουργήθηκαν 3 ομάδες των 4 μελισσιών ίδιας δυναμικότητας σε πληθυσμό στο τέλος της άνοιξης. Εντός του πρώτου δεκαημέρου του Ιουνίου, πραγματοποιήθηκαν δύο επεμβάσεις με 2 g Ο.Ο. ανά επέμβαση, με χρονικό διάστημα μεταξύ τους 3 ημέρες. Η καταμέτρηση της πτώσης των ακάρεων λόγω ο.ο. και των νεκρών μελισσών πραγματοποιούνταν κάθε μέρα για 10 συνεχείς μέρες από την πρώτη εφαρμογή.
Μελίσσια με παρουσία σφραγισμένου γόνου: Από το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου, έως το τέλος του Αυγούστου, χρησιμοποιήθηκαν 3 ομάδες με έως 9 μελίσσια σε κάθε ομάδα, ίδιας δυναμικότητας σε πληθυσμό και γόνο. Έγιναν 5 επεμβάσεις με 2 g Ο.Ο. ανά επέμβαση κάθε 5 ημέρες. Η καταμέτρηση της πτώσης των ακάρεων λόγω ο.ο. και των νεκρών μελισσών πραγματοποιούνταν κάθε μέρα για 25 συνεχείς ημέρες από την πρώτη εφαρμογή.
Θερμοκρασίες επέμβασης
Πραγματοποιήθηκαν δοκιμές σε διαφορετικές ονομαστικές θερμοκρασίες λειτουργίας του εξαχνωτή, από 157οC (θερμοκρασία έναρξης εξάχνωσης) έως 260οC. Ως θερμοκρασία εφαρμογής επιλέχτηκε ως κατώτερη αυτή των 187οC στην οποία παρατηρήθηκε πλήρης εξάχνωση του οξαλικού χωρίς την ύπαρξη υπολειμμάτων στο μεταλλικό δίσκο θέρμανσης. Ως ανώτερη θερμοκρασία επιλέχθηκε αυτή των 240οC που θεωρήθηκε ικανοποιητικά ασφαλής για την εξάχνωση του οξαλικού οξέος και συγχρόνως ικανή για επιτάχυνση της διαδικασίας εξάχνωσης σε χρόνους συμβατούς με την επαγγελματική άσκησης της μελισσοκομίας.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, οι ομάδες που διαμορφώθηκαν σε κάθε περίπτωση ήταν Α: Ομάδα Μάρτυρα χωρίς επέμβαση, Β: Ομάδα επέμβασης 240 οC και Γ: Ομάδα επέμβασης 187 οC.
Εξάχνωση
Για τις εφαρμογές, χρησιμοποιήθηκε ηλεκτρική (220V) συσκευή εξάχνωσης του εμπορίου για μελισσοκομική χρήση, ελληνικής κατασκευής. Οι επεμβάσεις γινόταν με την τοποθέτηση του ακροφυσίου στην είσοδο της κυψέλης. Δεν εφαρμόστηκε περιορισμός της εισόδου μετά την επέμβαση, ούτε κλείσιμο των θυρίδων αερισμού στο καπάκι. Τα μελίσσια δεν είχαν κάποιας μορφής μόνωση στο επάνω μέρος, ενώ οι βάσεις ήταν κατά μία έννοια ανοιχτές λόγω της ύπαρξης σίτας για την πτώση και καταγραφή των ακάρεων βαρρόα.
Πριν από τη χρήση υπήρχε προκαταρκτική περίοδος προθέρμανσης, ενώ μέριμνα λαμβάνονταν ώστε να αναγράφεται πάντα η απαιτούμενη θερμοκρασία πριν την εφαρμογή στο επόμενο μελίσσι. Πριν από κάθε επέμβαση σε ένα μελίσσι γινόταν καθαρισμός και η επαναπλήρωση του ειδικού υποδοχέα οξαλικού οξέος.
Η διάρκεια εφαρμογής κυμαίνονταν κατά προσέγγιση από 30’’ (για την θερμοκρασία των 240οC) μέχρι 45’’ (για την θερμοκρασία των 187οC).
Οι χειριστές φορούσαν εγκεκριμένες αναπνευστικές μάσκες 3Μ 6800, με προ-φίλτρο 3Μ 5925 και φίλτρο επιπέδου προστασίας ΑΒΕ1 για οργανικά αέρια (εικόνα 1) ως μέτρο προφύλαξης για την ασφάλειά τους.
Χρησιμοποιήθηκε οξαλικό οξύ του εμπορίου το οποίο προζυγίζονταν σε ζυγό ακρίβειας 4 δεκαδικών, και τοποθετούνταν σε κλειστούς περιέκτες, κάθε ένας από τους οποίους αντιστοιχούσε σε κάθε μελίσσι της πειραματικής ομάδας.
Υπολογισμός αποτελεσματικότητας
Μετά από κάθε επέμβαση και σε καθημερινή βάση μέχρι τη λήξη όλων των επεμβάσεων, γινόταν καταμέτρηση των ακάρεων βαρρόα που βρίσκονταν στη βάση. Για το σκοπό αυτό, ειδική σίτα είχε τοποθετηθεί στο κάτω μέρος των πλαισίων. Σε χαμηλότερο σημείο από αυτήν και πριν την ξύλινη βάση της κυψέλης, ήταν τοποθετημένο πλαστικό φύλλο διαστάσεων 48,5 x 37,5 cm του οποίου η επιφάνεια είχε επαλειφθεί με βαζελίνη για τη συγκράτηση των ακάρεων (εικόνα 2). Επιπλέον η επιφάνεια του πλαστικού φύλλου, ήταν επιμερισμένη σε τετράγωνα, με ανεξίτηλο μαρκαδόρο για εύκολη καταμέτρηση των νεκρών βαρρόα.
Για τον υπολογισμό της αποτελεσματικότητας, εφαρμόστηκε η ουσία αμιτράζη και καταγράφηκε αντίστοιχα ο αριθμός των νεκρών βαρρόα μέχρι τον κατά προσέγγιση μηδενισμό τους. Στα μελίσσια χωρίς γόνο, οι καταγραφές έγιναν για 14 ημέρες, ενώ για τα μελίσσια με γόνο, ο αριθμός των ακάρεων πρακτικά μηδενίστηκε στις 25 ημέρες από την επέμβαση με αμιτράζη.
Η αποτελεσματικότητα εκφράστηκε σε ποσοστό % σύμφωνα με τον τύπο:
Αποτελεσματικότητα (%) = Αριθμός βαρρόα από την επέμβαση *100 / Συνολικός αριθμός βαρρόα.
Υπολογίστηκε επίσης η διορθωμένη αποτελεσματικότητα σύμφωνα με τον τύπο Abbott.
Διορθωμένη αποτελεσματικότητα = (Αποτελεσματικότητα επέμβασης – Αποτελεσματικότητα μάρτυρα)*100 / (100- Αποτελεσματικότητα μάρτυρα).
Από τις ημερήσιες καταγραφές νεκρών ακάρεων βαρρόα, υπολογίστηκε και αποτυπώθηκε η πορεία πτώσης για την ερμηνεία της διάρκειας δράσης του οξαλικού οξέος.
Υπολογισμός τοξικότητας βαρρόα
Στις περιπτώσεις που μετά τις επεμβάσεις της εξάχνωσης εντοπίζονταν στον πυθμένα της κυψέλης ακάρεα βαρρόα που εμφάνιζαν κινητικότητα, αυτά καταγράφονταν και τοποθετούνταν σε θερμοθάλαμο σε θερμοκρασία 34οC, με προνύμφες μελισσών ως τροφή. Η θνησιμότητά τους ελέγχονταν σε ημερήσια βάση.
Υπολογισμός τοξικότητας μελισσών
Άμεση μελισσοτοξικότητα. Μπροστά και κάτω από την είσοδο των κυψελών, τοποθετήθηκαν άδειοι όροφοι για τη συλλογή των νεκρών μελισσών μετά από τις επεμβάσεις. Οι καταγραφές αυτές ήταν σε καθημερινή βάση.
Μακροπρόθεσμη μελισσοτοξικότητα. Στο σύνολο των μελισσιών πραγματοποιήθηκε καταγραφή του πληθυσμού και του γόνου πριν από την έναρξη των εφαρμογών αλλά και σε μηνιαία βάση μετά από τη λήξη όλων των επεμβάσεων. Σκοπός ήταν να παρακολουθηθεί η πορεία εξέλιξης σε πληθυσμό και γόνο ώστε να εντοπιστούν πιθανές αρνητικές επιδράσεις στα μελίσσια αρκετό καιρό μετά τις όποιες επεμβάσεις.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Αποτελεσματικότητα επεμβάσεων
Στον Πίνακα 1, δίνεται η αποτελεσματικότητα ανά ομάδα και η διορθωμένη αποτελεσματικότητα σε μελίσσια χωρίς γόνο.
Όπως προκύπτει από τον Πίνακα 1, η μέση αποτελεσματικότητα στην ομάδα επέμβασης με 240oC, είναι ιδιαίτερα υψηλή (93,25%) με στατιστικά σημαντικές διαφορές από την αντίστοιχη ομάδα επέμβασης των 187oC (48,66%). Και στις δύο περιπτώσεις, η διορθωμένη αποτελεσματικότητα δεν διαφέρει πολύ καθώς η μέση φυσική πτώση βαρρόα στην ομάδα του μάρτυρα, είναι μόλις 9,90% με στατιστικά σημαντικές διαφορές από τις αντίστοιχες των επεμβάσεων εξάχνωσης.
Στον Πίνακα 2, δίνεται η αποτελεσματικότητα ανά ομάδα επέμβασης και η διορθωμένη αποτελεσματικότητα σε μελίσσια, παρουσία γόνου κατά την διάρκεια του καλοκαιριού.
Όπως φαίνεται στον Πίνακα 2, η μέση αποτελεσματικότητα για τις επεμβάσεις εξάχνωσης είναι ιδιαίτερα υψηλή 97,42% και 87,91%, στους 240oC και στους 187oC αντίστοιχα. Οι τιμές αυτές δεν παρουσιάζουν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ τους, είναι όμως και οι δύο στατιστικά υψηλότερες από την μέση φυσική πτώση βαρρόα.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι περιπτώσεις των μελισσιών με υψηλά φορτία βαρρόα, όπου η εξάχνωση στους 187oC παρουσίασε σε δύο από τις τρεις περιπτώσεις, χαμηλότερη αποτελεσματικότητα (περίπτωση 4 και 5). Σε αντίστοιχη μεγάλη προσβολή από βαρρόα, η χρήση θερμοκρασίας εξάχνωσης στους 240oC, δεν εμφάνισε παρόμοια περιορισμένη αποτελεσματικότητα (περίπτωση 5). Το δεδομένο αυτό, αποτελεί μια ένδειξη πως σε υψηλούς βαθμούς προσβολής, εξάχνωση στους 187oC, ενδεχομένως να έχει περιορισμένη αποτελεσματικότητα σε σχέση με τη θερμοκρασία των 240 oC.
Ημερήσια πτώση βαρρόα
Στο Σχήμα 1, δίνεται η ημερήσια πτώση των ακάρεων βαρρόα στα μελίσσια χωρίς γόνο, κατά τις αρχές του καλοκαιριού. Όπως προκύπτει από το γράφημα αυτό, η δράση του οξαλικού οξέος είναι ιδιαίτερα μεγάλη κατά την πρώτη μέρα της εφαρμογής όταν η θερμοκρασία εξάχνωσης που εφαρμόζεται είναι 240oC. Η πτώση των ακάρεων την πρώτη ημέρα είναι σημαντικά μεγαλύτερη από τις επόμενες δύο και ικανή να μειώσει σε μεγάλο βαθμό το φορτίο της προσβολής. Στην 2η εφαρμογή, δεν παρατηρείται αντίστοιχη αύξηση την ίδια μέρα, ούτε και τις επόμενες από αυτήν, ενδεικτικό της σημαντικής αποτελεσματικότητας από την πρώτη μέρα επέμβασης. Η εξάχνωση στους 187oC, παρουσιάζει την ίδια πορεία πτώσης των ακάρεων με μειούμενη αποτελεσματικότητα κάθε ημέρα.
Στο Σχήμα 2, δίνεται η ημερήσια πτώση των ακάρεων βαρρόα στα μελίσσια, παρουσία γόνου, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Όπως προκύπτει, η εξάχνωση με θερμοκρασία 240oC παρουσιάζει και σε αυτήν την περίπτωση παρόμοια συμπεριφορά. Η μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, εμφανίζεται στην πρώτη μέτρηση, την επόμενη μέρα από την επέμβαση και ακολουθεί πορεία μειούμενη για κάθε επόμενη μέρα από αυτήν. Μετά την 3η επέμβαση, ο μετρούμενος συνολικός αριθμός ακάρεων βαρρόα, είναι μεγαλύτερος από αυτόν που βρέθηκε την επόμενη μέρα από τη 2η επέμβαση, γεγονός που οφείλεται στον αριθμό των ακάρεων που βρέθηκαν σε εκείνη τη χρονική στιγμή στο μελίσσι από την εκκόλαψη των νεαρών μελισσών.
Η εξάχνωση του οξαλικού οξέος σε θερμοκρασία 187oC, παρουσιάζει την ίδια συμπεριφορά με αυτήν των 240oC, εκτός από την περίπτωση της 2ης εφαρμογής. Κατά τη συνθήκη αυτή, η αποτελεσματικότητα της δράσης του οξέος, εμφανίζει αυξητική πορεία από την επόμενη μέρα της επέμβασης έως και δύο μέρες μετά, οπότε κορυφώνεται, για να ακολουθήσει πτώση στην αποτελεσματικότητα τις επόμενες δύο ημέρες. Η συμπεριφορά αυτή, χρήζει περαιτέρω μελέτης καθώς αποτελεί ένδειξη παράτασης της δράσης του οξαλικού οξέος όταν η εξάχνωση γίνεται στους 187oC.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει, η αποτελεσματικότητα της εξάχνωσης σε συνθήκες ακραίων υψηλών θερμοκρασιών. Όπως φαίνεται στο σχήμα 3, κατά τη διάρκεια των επεμβάσεων επικράτησε διάστημα 10 ημερών με μέγιστες ημερήσιες θερμοκρασίες, υψηλότερες των 36 oC. Ιδιαίτερα δε η 5η εφαρμογή πραγματοποιήθηκε σε ημέρα που η μέγιστη θερμοκρασία περιβάλλοντος ήταν 42oC. Όπως φαίνεται από το σχήμα 3, η δράση του οξαλικού οξέος, δεν διαφοροποιήθηκε σε αυτές τις συνθήκες σε καμιά από τις υπό εξέταση θερμοκρασίες.
Τοξικότητα βαρρόα
Από τον έλεγχο των ακάρεων που συλλαμβάνονταν ζωντανά μετά τις επεμβάσεις, διαπιστώθηκε ότι σε καμία περίπτωση δεν επιβίωσαν περισσότερο από 24 ώρες. Από το παραπάνω, συμπεραίνεται πως η εξάχνωση του οξαλικού οξέος έχει άμεση αποτελεσματικότητα και προκαλεί θνησιμότητα στα ακάρεα που βρίσκονται στις ακμαίες μέλισσες.
Τοξικότητα μελισσών
Άμεση τοξικότητα
Στον Πίνακα 3, δίνονται τα αποτελέσματα από την καταγραφή των νεκρών μελισσών μετά τις επεμβάσεις και σε καθημερινή βάση μέχρι το τέλος των χειρισμών.
Όπως διακρίνεται στον πίνακα 3, ο μέσος όρος νεκρών μελισσών είναι ιδιαίτερα χαμηλός με λιγότερο από 15 μέλισσες ανά μελίσσι. Μεταξύ των ομάδων, δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές ως προς την παράμετρο αυτή, γεγονός που αναδεικνύει την περιορισμένη τοξικότητα της εξάχνωσης του οξαλικού οξέος ανεξαρτήτως θερμοκρασίας εφαρμογής.
Η άμεση τοξικότητα εφαρμογής μελετήθηκε και σε επίπεδο ημερήσιας απεικόνισης, όπως φαίνεται στο σχήμα 4. Όπως διακρίνεται σε αυτό, η ημερήσια θανάτωση των μελισσών, δεν ακολουθεί ανάλογη πορεία της πτώσης βαρρόα (σχήμα 2), γεγονός που υποδεικνύει περισσότερο ανεξάρτητο σχήμα, συνδεόμενο μάλλον με την ηλικία ορισμένων μελισσών τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Στο ίδιο σχήμα, αξίζει να αναφερθεί ξανά, η ύπαρξη υψηλών θερμοκρασιών κατά τις καλοκαιρινές επεμβάσεις, για διάστημα 10 ημερών κατά το οποίο όπως φαίνεται στο σχήμα, δεν παρατηρούνται διαφορές ως προς τον αριθμό των νεκρών μελισσών.
Μακροπρόθεσμη τοξικότητα μελισσιών
Στον Πίνακα 4, δίνεται η κατάσταση σε πληθυσμό και γόνο των μελισσιών στα οποία έγινε εφαρμογή του οξαλικού οξέος απουσία γόνου, πριν την επέμβαση, τρεισήμισι και πέντε μήνες μετά από αυτήν. Όπως φαίνεται, ο μέσος όρος αριθμού κηρηθρών πληθυσμού και γόνου, σε όλες τις περιπτώσεις και χρονικές περιόδους ελέγχου, δεν διέφερε στατιστικά μεταξύ των ομάδων. Η χρήση δηλαδή της εξάχνωσης δεν επηρέασε τα μελίσσια σε ρυθμούς εξέλιξης, έως και πέντε μήνες μετά από την εφαρμογή, σε σχέση με την ομάδα του μάρτυρα.
Παρόμοια, στον Πίνακα 5, δίνεται η κατάσταση σε πληθυσμό και γόνο των μελισσιών στα οποία έγινε εφαρμογή του οξαλικού οξέος κατά την καλοκαιρινή περίοδο με παρουσία γόνου, πριν την επέμβαση, δύο και τρεις μήνες μετά από αυτήν. Όπως φαίνεται, και σε αυτήν την περίπτωση, ο μέσος όρος αριθμού κηρηθρών πληθυσμού και γόνου, σε όλες τις περιπτώσεις και χρονικές περιόδους ελέγχου, δεν παρουσιάζει στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των ομάδων. Η εφαρμογή πέντε επεμβάσεων εξάχνωσης οξαλικού οξέος, δεν έδειξε να επηρεάζει την ανάπτυξη των μελισσιών σε πληθυσμό και γόνο σε σχέση με τον μάρτυρα, έως και τρείς μήνες από την πρώτη εφαρμογή εξάχνωσης.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η εξάχνωση δύο γραμμαρίων οξαλικού οξέος παρουσίασε ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας ιδιαίτερα όταν η θερμοκρασία χρήσης ήταν οι 240oC. Απουσία γόνου με δύο εφαρμογές σε απόσταση τριών ημερών εμφάνισε διορθωμένη αποτελεσματικότητα 92,51%, ενώ παρουσία γόνου με πέντε εφαρμογές, μία ανά 5 ημέρες, η διορθωμένη αποτελεσματικότητα ήταν 96,57%.
Σε θερμοκρασία εξάχνωσης 187oC παρουσιάστηκε ικανοποιητική αλλά στατιστικά σημαντικά μικρότερη αποτελεσματικότητα σε σχέση με τους 240oC με μέση τιμή 43,02% στο σχήμα εφαρμογών στις αρχές καλοκαιριού. Η αντίστοιχη διορθωμένη αποτελεσματικότητα το καλοκαίρι, παρουσία γόνου ήταν 83,93% χωρίς στατιστικά σημαντικές διαφορές από την αντίστοιχη στους 240oC.
Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώνουν την θνησιμότητα των βαρρόα με εξάχνωση όπως αναφέρουν κι άλλοι μελετητές με εύρος αποτελεσματικότητας 89,2-100%.
Σε ότι αφορά την πορεία δράσης του οξαλικού οξέος, από το σύνολο των δοκιμών, προκύπτει πως η μέγιστη αποτελεσματικότητα εμφανίστηκε τις πρώτες ώρες από την επέμβαση και έως το πρώτο 24ωρο, ενώ στη συνέχεια η αποτελεσματικότητα ήταν μειούμενη.
Ενδείξεις υπάρχουν πως στην εξάχνωση με θερμοκρασία 187oC, διατηρείται η δράση του οξαλικού οξέος για περισσότερες ημέρες καθώς σε κάποιες περιπτώσεις παρατηρήθηκε αυξητική πορεία αποτελεσματικότητας, μια μέρα από την επέμβαση έως και δύο ημέρες μετά, οπότε κορυφώθηκε, ενώ ακολούθησε πτωτική πορεία αποτελεσματικότητας τις επόμενες δύο ημέρες. Η συμπεριφορά αυτή, χρήζει περαιτέρω μελέτης καθώς αποτελεί ένδειξη παράτασης της δράσης του οξαλικού οξέος όταν η εξάχνωση γίνεται στους 187oC.
Κατά την καλοκαιρινή περίοδο δοκιμών, οι ακραία υψηλές θερμοκρασίες που επικράτησαν στο μεγαλύτερο διάστημα, αλλά και η επέμβαση την ημέρα που η μέγιστη θερμοκρασία περιβάλλοντος ήταν 42 oC, δεν φάνηκε να επηρεάζει το σχήμα δράσης του οξαλικού οξέος.
Σε κάθε περίπτωση η δράση του ήταν άμεση και τα ακάρεα που εμφανίστηκαν στον πυθμένα της κυψέλης δεν είχαν βιωσιμότητα μεγαλύτερη από ένα 24ωρο.
Αναφορικά με την επίδραση στις μέλισσες, καμία θερμοκρασία δοκιμής εξάχνωσης δεν παρουσίασε μεγαλύτερο μέσο αριθμό νεκρών μελισσών σε σχέση με την ομάδα του μάρτυρα, που σε καμιά περίπτωση δεν ξεπέρασε τις 15 μέλισσες ανά μελίσσι. Η ίδια μελισσοτοξικότητα εμφανίστηκε στην ίδια περίοδο υψηλών θερμοκρασιών του καλοκαιριού.
Δεν παρατηρήθηκε αρνητική επίδραση στην βιωσιμότητα των μελισσιών, για τις θερμοκρασίες εξάχνωσης 240oC και 187oC, και για την δόση των 2g οξαλικού οξέος, με 100% επιβίωση των αποικιών έως και πέντε μήνες μετά.
Ενημερωθείτε έγκυρα από τη Μελισσοκομική Επιθεώρηση
Το περιοδικό που είναι κοντά στον μελισσοκόμο από το 1987
Για εγγραφή συνδρομητή στην έντυπη διμηνιαία έκδοση πατήστε εδω
Τα άρθρα της ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία του περιοδικού και δεν επιτρέπεται η αναδημοσίευσή τους (αντιγραφή) χωρίς την γραπτή άδεια του εκδότη. Επιτρέπεται και προτρέπεται η κοινοποίησή τους.
Απορίες και διευκρινίσεις σχετικά με το άρθρο ή με όποιο άλλο θέμα θέλετε επικοινωνήστε με το περιοδικό Μελισσοκομική Επιθεώρηση πατώντας εδώ.
Για την κατάρτισή σας, επιλέξτε πηγές πληροφόρησης με επιστημονικά τεκμηριωμένη γνώση
